De Amerikaanse president heeft onlangs een van zijn 'verkiezingsbeloftes' omgezet in regeringspolitiek. G.W.Bush wil effectief het anti-rakettenschild (National Missile Defence, NMD) installeren. Net zoals z'n minister van defensie, Donald Rumsfeld, meent hij dat het Anti Ballistic Missile Treaty "een oud verdrag is uit vervlogen tijden toen de Sovjetunie nog bestond". Voor deze heren kan en mag het ABM-verdrag geen hindernis vormen voor het anti-rakettenschild. Reeds in januari van dit jaar zei NAVO-secretaris-generaal Robertson na een vergadering met Donald Rumsfeld, dat het er nu niet meer om ging of het rakettenschild al dan niet zou worden geïnstalleerd, maar alleen nog over het hoe en het wanneer.

Samen met vele vredesgroepen in de States en de rest van de wereld, meent Abolition 2000 Belgium, dat een andere weg moet bewandeld worden, met name die van de ontwapening.

Bekijken we een en ander van wat dichter bij.

Over welke dreigingen gaat het eigenlijk? Alhoewel sommigen beweren dat Noord-Korea in 2005 technisch in staat zal zijn een raket te bouwen die de USA kan bereiken, zijn vele waarnemers het erover eens dat het nog lang zal duren, als het al ooit zou gebeuren, dat Noord-Korea én dergelijke raket zal hebben én het atoomwapen dat erop past. Bovendien staat het vast dat elke aanval op de Verenigde Staten met een alles vernietigende kracht zal beantwoord worden. Een realistische dreiging?

Sedert 1983 werd er meer dan 60 miljard dollar uitgegeven voor een anti-rakettenschild. Maar de technologische problemen werden niet overwonnen. Bij de herhaalde proefnemingen waren er meer mislukkingen dan dat er succes werd geboekt, en zelfs de positieve tests waren bijzonder bescheiden, of er hing een reukje aan. Technische problemen hebben nog geen oplossing, evenmin als het benodigde complex aan sensoren in de ruimte, de speciale radars, interceptoren en de bevel en controle-infrastructuur die nog moet ontworpen en gebouwd worden. Heel wat wetenschappers twijfelen eraan of een dergelijk systeem überhaupt wel ooit operationeel zal kunnen zijn.

Wat het prijskaartje betreft werd totnogtoe maar een zaak bewezen, met name dat elke nieuwe voorberekening hoger uitvalt dan de vorige. Zoals we reeds zegden, werden al 62 miljard dollar uitgegeven, en er is niet de minste garantie dan nog 's 60 of 120 miljard dollar een betrouwbaar rakettenschild zal opleveren. En er is helemaal geen zekerheid dat een competente tegenstander niet een reeks doeltreffende tegenmaatregelen zou kunnen ontwikkelen tegen NMD aan een veel lager bedrag dan wat het Pentagon wil investeren.

En dan, blijft er nog het belangrijkste criterium over: als we de huidige verdragen op de helling zetten, is een realistische politieke kans tot nucleaire ontwapening wel verder weg dan ooit. Luisteren we hier even naar admiraal-op-rust Eugene Caroll. De herhaalde uitspraken van VS-leiders om het ABM-verdrag op de helling te zetten gaan voorbij aan het feit dat er een algemene structuur bestaat van bewapeningscontrole waarin de verschillende verdragen onderling van mekaar afhangen. De eerste overeenkomst voor beperking van de strategische wapens in 1972 (SALT I) is tot stand gekomen als tandem met het ABM-verdrag: het waren als het ware complementaire maatregelen, apart zou geen van beiden mogelijk zijn geweest. Vervolgens konden SALT II en het verdrag over de vermindering van de strategische wapens (START I) opgebouwd worden op de funderingen die SALT I en ABM hadden gelegd. Het bestaan van dergelijke stabiliserende structuur voor bewapeningscontrole werd door andere staten erkend, met als belangrijkste China. Die structuur zorgde er ook voor dat anderen hun arsenalen niet verder uitbreidden, en was tevens een fundamentele bijdrage voor de inspanningen rond de non-proliferatie. Een einde maken aan een van de bouwstenen van die structuur, met name het ABM-verdrag, zou deze nucleaire stabiliteit ondergraven en wereldwijd voor niet te voorspellen verschuivingen kunnen zorgen, meer bepaald in de Chinese, Indische en Pakistaanse nucleaire programma's. Het is niet voor niks dat deze beide 'nucleaire nieuwkomers' onlangs aankondigden over duikboten te beschikken die ze met kernwapens zullen uitrusten.

Het grote gevaar schuilt dan in het antwoord dat NMD uitlokt bij de andere atoomwapenstaten, in de eerste plaats bij Rusland en China. Zij zullen hun eigen nucleaire slagkracht willen opdrijven om het NMD-systeem te kunnen counteren.

In de politieke inspanningen om een bepaalde defensieversterking tegen een hoogst onwaarschijnlijke dreiging te verantwoorden, is het risico bijzonder groot dat belangrijke ontwapeningsverdragen op de helling zullen worden gezet. Het resultaat is: nog veel grotere nucleaire gevaren.

Abolition 2000 Belgium meent dat een andere beleid moet worden gevoerd. De toenadering tussen de twee Korea's en de stappen die daar worden gezet bewijzen dat een andere politiek inderdaad mogelijk is. Het is bijzonder positief te noemen dat de Europese Unie daar een rol wil spelen. Vertrouwenwekkende maatregelen en onderhandelingen voor samenwerking met de zogenaamde 'zorgwekkende staten' is een belangrijke stap. Via wederzijds controleerbare samenwerkingsafspraken kan een effectieve internationale controle ontwikkeld worden op programma's van lange-afstandraketten. En bovenal is het essentieel nucleaire ontwapening te realiseren. Dat is een internationaal rechterlijke verplichting verklaarde het Hooggerechtshof van Den Haag. Daartoe moet men een verdrag afsluiten voor de wereldwijde eliminatie van alle nucleaire wapens. Costa Rica heeft hieromtrent een voorstel bij de Algemene Vergadering van de VN ingediend. Laat ons dat behandelen en stemmen.

Als er geen reële dreiging is die deze star-warsplannen verantwoord, waarom wordt er dan toch zo veel geld uitgegeven? De strategische toekomstplannen van het Amerikaans leger leggen een specifieke verantwoordelijkheid bij het US Space Command, zeg maar naast de landmacht, de zeemacht en de luchtmacht, de vierde pijler, de ruimtemacht.

Zoals de andere machten de opdracht hebben nationale belangen, handelsroutes, economische en strategische belangen veilig te stellen, elk op hun domein, zo is dat ook voor de ruimte. Dit staat met nog veel meer woorden letterlijk te lezen in het document "Vision for 2020" van het US Space Command. (www.spacecom.af.mil/usspace) "Wie de ruimte beheerst, beheerst de wereld", en "bescherming van belangen en investeringen vanuit de ruimte" zijn de welsprekende titel. Het National Missile Defense wordt er omschreven als een onderdeel van (of een opstap naar) de VS-heerschappij in de ruimte.

En dat is waar het eigenlijk om draait.

Georges Spriet
Secretariaat Abolition 2000 Belgium