Image
De verantwoordelijkheid om te beschermen, een zaak van militairen?
Beeld: Latuff
De verantwoordelijkheid om te beschermen, een zaak van militairen?
3 minuten

Was de NAVO-oorlog in Libië wel echt een humanitaire interventie? Kan een militair ingrijpen wel humanitair zijn? In 2005 verklaarden de Verenigde Naties zich akkoord met het principe dat staten bij ernstige mensenrechtenschendingen een verantwoordelijkheid hebben om burgers te beschermen (Responsibility to protect of R2P). De soevereiniteit van staten is dus niet onbeperkt. Een op het eerste zicht mooi principe. In de praktijk zorgt dit concept voor heel wat problemen. Op 22 maart wijden we onze Vredesraad aan deze discussie en willen we R2P kritisch onderzoeken. U bent van harte welkom mits een seintje (vrede@vrede.be). Hierna alvast een korte opsomming van enkele pijnpunten. Later publiceren we een visietekst over het onderwerp.

Ten eerste wordt R2P gemakkelijk verengd tot een militaire interventie. Nochtans gaat het vooral ook om een verantwoordelijkheid tot geweldpreventie. Als we op grote schaal wapens leveren aan autoritaire regimes, zoals de Europese wapenhandel met de Golfstaten of de dictaturen van voor de Arabische lente, dan is het natuurlijk absurd om daarna de daar uitslaande branden te willen blussen.

Ten tweede is het ook een machtsconcept die vooral zwakke staten viseert. Sterke staten zijn vrijgesteld, omdat ze sterk zijn. Een Amerikaanse agressie-oorlog zoals tegen Irak, zal dus noodzakelijk ongestraft blijven omwille van de macht van de VS.

Ten derde spelen dergelijke militaire humanitaire interventies zich af binnen een geostrategische context. Staten zijn (vooral ook) economische actoren met eigen belangen. Een interventie in Libië kan niet worden los gezien van de Libische olie- en gasvelden. Of de motieven van een interventie al dan niet humanitair zijn, kan getoetst worden aan het algemene gedrag van de interveniërende staten. Alle landen die oorlog voerden tegen Khadaffi, zagen er geen graten in om datzelfde regime van wapentuig te voorzien. Het gedrag van de Westerse interveniërende staten op handelsvlak is ook al weinig humanitair. De economische uitbuiting, het inbreken op de markten in arme landen, het ontwrichten van de landbouw.... het zorgt allemaal voor grote menselijke ellende zonder dat westerse politieke leiders daar echt een punt van lijken te maken.

Ten vierde is het nog maar de vraag of een militaire interventie de beste manier is om menselijk leed te voorkomen. Militair ingrijpen brengt vaak een grote menselijke en materiële kost met zich mee. Grote interventies zoals in Afghanistan (Sovjet-Unie), Somalië (VS), Kosovo (NAVO), Afghanistan (VS/NAVO), Irak (VS), Libië (NAVO) zijn in humanitair opzicht mislukkingen gebleken. In de meeste van deze gevallen werd er aangestuurd op een oorlog omdat men niet alle politieke middelen uitputte, of dat gewoon weigerde te doen (Kosovo, Afghanistan, Irak, Libië). De VN-Veiligheidsraadresolutie 1973 over Libië stelde uitdrukkelijk de bescherming van burgerslachtoffers tot doel. Uiteindelijk zouden volgens de cijfers van de toenmalige oppositionele Nationale Overgangsraad 30.000 tot 50.000 doden zijn gevallen. De stad Sirte werd zwaar verwoest en de door de NAVO gesteunde rebellen maakten zich schuldig aan oorlogsmisdaden. Militair interveniëren maakt de gewapende partijen in een conflict sterker ten koste van de geweldloze politieke krachten, zoals we hebben kunnen zien in Kosovo en Libië. Achteraf blijkt dat deze gewapende groepen het recht in eigen hand durven nemen en niet gemakkelijk meer te ontwapenen zijn.

Een humanitaire militaire interventie is dus een contradictio in terminis. Als vredesbeweging menen we dat een rechtvaardige economische orde, het aan banden leggen van de wapenhandel, een sterke daling van de militaire uitgaven, een democratische hervorming van het internationaal politiek en economische systeem en het uitputten van alle politieke en diplomatieke mogelijkheden in een conflict, hoe moeilijk ook, oneindig veel meer leed kunnen doen voorkomen.


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.