Journalistiek kan soms slordig zijn, erg slordig zelfs. Vandaag publiceert De Standaard (DS) bij een artikel over Europese defensie een overgenomen grafiek van de Nederlandse krant NRC met dramatische cijfers waaruit zou blijken dat de defensie-uitgaven in Europa fors gedaald zijn. Voor België -15% en in Spanje zelfs -35%. Een simpele zoektocht naar de officiële cijfers zou hebben volstaan om vast te stellen dat deze cijfers ernstig fout zijn.
Volgens de grafiek in DS op pagina 27 (online versie http://www.standaard.be/plus/20131220/ochtend/21) is het Belgische defensiebudget met 15 % gedaald ten opzichte van 2008. Spanje zou zelfs 35% hebben ingeleverd. Waarom nu net het jaar 2008 als referentiejaar wordt genomen is niet duidelijk tenzij je een alarmsignaal de wereld wilt insturen dat het dramatisch gesteld is met de Europese defensie-uitgaven. De titel boven de grafiek luidt: 'Forse bezuinigingen'. Dat is een loopje met de waarheid nemen. Om maar te zeggen dat je met cijfers zwaar kan manipuleren, afhankelijk van wat je wilt bewijzen. Als bijvoorbeeld het jaar 2005 als referentie wordt genomen dan zou je moeten vaststellen dat het defensiebudget in België zelfs dramatisch is gestegen met maar liefst 19%. Een daling van 15% of een stijging met 19%. De verschillen zijn inderdaad opmerkelijk. Voor een belangrijk deel is dat te wijten aan de foute cijfers die als basis dienen voor de NRC/DS grafiek.
De officiële Europese cijfers (dwz die vrijgegeven worden door het Europese Defensie Agentschap, EDA) zijn maar beschikbaar tot 2011. Daaruit blijkt dat de Belgische defensie-uitgaven in 2011 3,98 miljard euro bedroegen. In 2008 lagen ze met 4,25 miljard euro inderdaad hoger. Maar het gaat dan om een daling van 6,7% en geen 15% zoals in de overgenomen NRC grafiek valt af te lezen. Bovendien lagen de defensie-uitgaven in 2008 uitzonderlijk hoog als gevolg van een paar belangrijke wapenaankopen. Als we 2007 als referentiejaar nemen dan lag het defensiebudget zelfs lager dan vandaag (3,7 miljard euro), in 2005 zelfs 3,3 miljard. Het hangt er dus van af wat je wil bewijzen. Op basis van deze officiële cijfers zou ik je met referentiejaar 2005 even goed heel gemakkelijk kunnen concluderen dat defensie het ondanks de crisis er erg goed heeft vanaf gebracht en zefs een forse stijging heeft gekend. Idem voor het erg zwaar door de crisis getroffen Spanje: t.o.v. 2008 is er een daling van 21% (en geen 35%), maar als je 2005 als basis neemt dan gaat het slechts over een daling van 4,3%. Waar haalt het NRC dan zijn cijfers? Als je de officiële NAVO-cijfers consulteert krijg je een gelijkaardig beeld met dezelfde trends als de EDA-cijfers. Beide, EDA en NAVO, baseren zich daarenboven op officiële cijfers. Ook bij het gezaghebbende vredesonderzoeksinstituut SIPRI krijg je gelijkaardige gegevens tenminste als je de vergelijkende tabel neemt met de defensie-uitgaven in lokale munt, dus in euro uitgedrukt.
Dat is anders als je de SIPRI-cijfers hanteert die in US dollar zijn uitgedrukt. Daar krijg je inderdaad de 'dramatische' dimensies die in de DS/NRC grafiek zijn terug te vinden, maar zonder evenwel de veranderingen in wisselkoers tussen euro en dollar in rekening te brengen. In 2009 was de euro tov de dollar een tijdlang fors gedaald. Vervolgens waren er fluctueringen, die op sommige ogenblikken tot 20% konden bedragen. Dus als de waarde van de euro t.o.v. de dollar stijgt, dan krijg je natuurlijk hogere defensiecijfers in dollar uitgedrukt (zoals in 2008 het geval was) en omgekeerd. Het gaat niet om een onschuldige fout. Dergelijke cijfers gaan al gauw een eigen leven krijgen en kunnen in dit geval gebruikt worden in het politieke of publieke debat om te stellen dat het nu echt moet gedaan zijn met snoeien in de defensiebudgetten. Niet dus.