De fundamentalisten proberen een alternatief te bieden. Hun grote voorbeeld is Hizbullah in Libanon dat er in 2000 in slaagde om Israël uit Zuid-Libanon te verdrijven. Daarbij proberen de fundamentalisten het eigen verleden te laten vergeten dat naar collaboratie zweemde.

Na de bezetting van de Gazastrook, in 1967, probeerde het Israëlische leger, onder leiding van generaal en minister Moshe Dayan, de strook volledig onder controle te krijgen. Gaza wordt dan vooral door het Volksfront gedomineerd. Het duurt vier jaar (tot 1972) maar het lukt. Er worden met bulldozers grote lanen door de strook getrokken, om het leger onmiddellijk en overal doorgang te verschaffen. De bevolking wordt willekeurig verhuisd waardoor de sociale structuur en het sociale weefsel, waarop het verzet zich heeft ingeplant, verbroken geraakt. Er komt een zwaar militair regime. Daarnaast zal Israël tegen de linkse en nationale krachten (het Volksfront en al Fatah) de religieuze conservatieven beginnen steunen. De 'islamitische krachten' worden getolereerd vanaf 1973. Dan sticht ene sjeik Yassin (de huidige leider van Hamas) de Mujamma al Islami. Vanaf 1979 zullen zij zelfs financiële steun krijgen van de bezetter. De positie van de fundamentalisten is alles behalve nationalistisch. Zij zien het nationalisme als een gevaar voor de islam. Voor hen lag het nationalisme van Arabieren en Turken aan de basis van de val van het Ottomaanse Rijk en met de sultan verdween ook het kalifaat. De Ottomaanse sultan was niet enkel machthebber (= sultan) maar ook religieus leider van alle moslims (= kalief). Zij willen dit kalifaat weer heroprichten. Nationalisme kan daar alleen maar een hinderpaal bij zijn. Zoals een van hun leiders, Said al Ghazali het nog in 1987 verwoordde: "God heeft de islam niet geopenbaard om het Palestijns probleem op te lossen."ﾝ In 1984 zal sjeik Yassin, op het moment dat hij voor het eerst wordt aangehouden omwille van wapenbezit, op de koran zweren "dat deze wapens bedoeld zijn tegen de goddeloze linksen, niet tegen Israël"ﾝ. De fundamentalisten zijn dan niet zo zeer geïnteresseerd in de Palestijnse nationale kwestie, wel in "de triomf van de islam over Israël, als corrumperende westerse macht in het gebied."ﾝ

Al Mujamma al Islami is de lokale afdeling van het Egyptisch moslimbroederschap.[1] Zij stellen zich dus in den beginne apolitiek op, en proberen de Palestijnse maatschappij in de Gaza-strook te islamiseren en zo een machtsbasis uit te bouwen. Voor hun 'maatschappelijk werk' krijgen zij steun uit Egypte, Jordanië, maar vooral uit Saoedi-Arabië en zelfs van Israël. Generaal Segev, die toen militair gouverneur van Gaza was, zegt hierover: "Wij boden enige financiële hulp aan sommige islamitische groepen. Wij steunden moskeeën en scholen met de bedoeling een tegenkracht te ontwikkelen tegen de linkse krachten die de PLO steunden."ﾝ

Islamisering

De grote vijand van de fundamentalisten is op dat ogenblik niet Israël, maar de nationalisten en de linksen, die hun islamiseringsprogramma niet zien zitten. Daarom aanvaarden zij Israëlische hulp. Hiertegen rees zelfs bij fundamentalisten protest en in 1980 werd de Tanzim al Jihad, kortweg Jihad opgericht, die toen wel al de militaire strijd aanging en samenwerkte met de nationalisten. Terwijl links in de gevangenis crepeerde, konden de moslimbroeders van Ahmad Yassin vrij opereren vanuit de moskeeën. Het aantal moskeeën steeg van 200 net vóór de bezetting tot 600 in 1987. De Mujamma nam ook de religieuze waqf-stichtingen over, die eigenaar waren van honderden winkels, openbare gebouwen en zelfs van 2000 dunam landbouwgrond. Dit verhoogde de economische invloed van de organisatie. De vijand was links. Op 7 januari 1980 vallen aanhangers van sjeik Yassin de zetel van de Palestijnse Rode Halve Maan, het lokale Rode Kruis, binnen en slaan er alles kort en klein omdat die organisatie door een 'communist' werd geleid, Haider Abdal Shafi (de latere onderhandelaar in Madrid). Het was het eerste incident in een reeks van harde, gewelddadige confrontaties tussen de fundamentalisten en de nationalisten.

Pas nadat de fundamentalisten de islamisering voor een groot stuk hebben voltooid zal sjeik Yassin bij het uitbreken van de eerste Intifada deelnemen aan de strijd. Dan wordt Hamas gesticht. Het woord betekent 'doelstelling', maar is ook een letterwoord in het Arabisch dat staat voor 'beweging van Islamitische krachten'. Het enig programma is "de kracht van de islam kan alle andere krachten verslaan."ﾝ Hoe joden, moslims en christenen na 'de overwinning' zullen samenleven, is niet iets waar men van wakker ligt. Welk soort maatschappij Palestina eventueel wordt, zal door de islam worden bepaald. Lichtend voorbeeld hierbij is Iran. In 2001 vond bijna de helft van de Palestijnen dat dit soort regime het beste alternatief was voor de bezetting. Arafat's secularisme heeft veel aan invloed ingeboet.

Aanslagen

Ondertussen verloedert de situatie, valt het sociaal weefsel uiteen, groeit de armoede en de wanhoop. Met een toekomstvisie die op niets stoelt en een maatschappijproject dat alleen in de koran zou bestaan verloederen ook de strijdmethodes. Onder fundamentalistische invloed gaat het niet langer om een strijd tegen een bezetting, een legermacht, kolonisten, maar tegen het kwaad, verpersoonlijkt door elke individuele Israëli. Daarom aanslagen tegen pizzatenten, discoteken, winkelstraten. Individuele acties van zelfmoordenaars. De tijd dat de westerse media het nog hadden over fedayin of commando's is voorbij, het is nu de tijd van de shahid, de martelaar. Alhoewel die fedayin ook martelaars waren die recht naar het paradijs gingen. Ook toen werden bij de begrafenis van een fedayin-martelaar de kalashnikovs leeg geschoten, huilden de vrouwen en lanceerden hun langgerekte joejoe's. En de meest gebruikte slogan was toen al: "Bi ruh, bi dem, na-fedi-ke, ya shahid"ﾝ (Met hart en ziel zullen wij ons opofferen  voor jou, martelaar). De term fedi in deze slogan is de stam van het woord fedayin. Letterlijk, 'iemand die zich opoffert' voor de zaak en als die sneuvelt wordt hij een shahid, een martelaar.

Wat is nu het verschil tussen de vroegere fedayin, de seculiere commando's, en de huidige shahid? Fedayin is een term die in het Egyptische leger de gewone naam is van commando's. Fedayin opereren in groep. De naam zegt het zelf. Eigenlijk is de Arabische term: feday, een enkelvoud. Fedayin is een meervoud, maar omdat zij altijd samen opereerden, raakte het meervoud als term ingeburgerd. Samen slopen ze door bezet gebied en vielen er een legerpost aan, een pijpleiding, een elektriciteitspilaar, een irrigatieleiding. Na de nederlaag in Beiroet en de verbanning naar Tunis kon dit niet meer en het verzet gebeurde vanuit bezet gebied, niet langer van buiten af.

Voor dit intern verzet was de bezetter alom aanwezig en er was geen Jordaans, Syrische of Libanese grens meer waarachter men zich kon terugtrekken en een nieuwe operatie voorbereiden. De kans op sneuvelen of gevangenneming steeg enorm. Er was haast geen ontsnappen meer aan. Elke operatie werd bijna automatisch een zelfmoordoperatie. Er kwam nog een factor bij. De fundamentalisten gingen zich inspireren op Iran en Hizbullah, sjiieten, die in tegenstelling tot de meerderheid van de moslims, een grote cultus van martelaarschap en dood binnen hun godsdienst kennen. En dan was er de uitzichtloze situatie. Veel mannen zagen het niet meer zitten. Hun familie verhongerde, zij werden permanent vernederd, armoede was het enige perspectief. Het leven had geen zin meer. Zelfmoord was een gedachte die zo opkwam. Nu is zelfmoord in de islam nochtans verboden. De profeet Muhammad heeft volgens Imam al Bukhari ooit gezegd: "Wie zich zelf doodt zal branden in het eeuwige vuur, hij zal voor eeuwig buiten het paradijs blijven."ﾝ Volgens Imam Abu Daud zou hij zelfs verboden hebben zelfmoordenaars volgens de religie te begraven. Onder invloed van het fundamentalisme is het taboe op zelfmoord doorbroken. Voor 1998 waren zelfmoordoperaties een marginaal verschijnsel, nu zijn ze de meest voorkomende vorm van  anti-Israëlisch geweld. De meest leidinggevende jurist van de moslimwereld, sjeik Muhammad Sayid al Tantawi, rector van de Al Azhar universiteit in Cairo beslechte de controverse met een fatwa, een opinie over de moslimwet: iedereen die een zelfmoordaanslag pleegt tegen soldaten of kolonisten (die men als een privé-militie beschouwt) is een shahid, maar wie terreur gebruikt tegen willekeurige burgers is een zondaar. Palestijnen die de doffe dagelijkse ellende niet meer zien zitten, kunnen nu zelfmoord plegen en door een Israëlische militair te doden het statuut van shahid krijgen, waarbij ze zichzelf niet alleen een plaatsje in het paradijs verzekeren, maar ook hun familie financieel helpen. Het gezin van een shahid krijgt een soort pensioen uitbetaald via fundamentalistische fondsen uit de Golf en uit Iran. Daarom dat ondanks het traditionele religieuze verbod op zelfmoord, nu uit een opiniepeiling van april 2001, blijkt dat 54,4% van de Palestijnen in de bezette gebieden zelfmoordaanslagen tegen Israëli's goedkeurt en nog eens 19,3% er positief tegenover staat. Slechts 5,8% keurt die zelfmoordaanslagen af. Ook dit is een gevolg van de depolitisering en de toenemende ellende en wanhoop. Beiden rechtstreeks gevolg van het 'vredesproces'. Het vredesproces is een medaille met twee kanten, een slechte kant en een heel slechte.

Van een ouwe reactionaire sjeik en een jonge gefrustreerde vrouw.

Op 27 januari 2002 pleegde de eerste Palestijnse vrouw een zelfmoordaanslag in Jeruzalem. Voor de Palestijnse publieke opinie was zij een shahida. Deed zij het omdat haar in de hemel 90 maagden wachten? Daarom doen mannen het, zeggen de westers media.

Was zij wel een shahid vroeg sjeik Ahmad Yasin, leider van Hamas zich af. De sheikh gooide al zijn religieuze autoriteit in de weegschaal om het tegendeel te beweren. In een fatwa verklaarde hij dat een vrouw alleen maar shahid kan worden als ze bij haar daad vergezeld wordt door een man, want op weg naar haar doel kan zij benaderd worden en seksuele avances krijgen. En, verklaarde sjeik Yasin, een vrouw mag nooit langer dan een dag alleen van huis weg. Ook dat is voor hem een onoverkomelijke hinderpaal voor een vrouw om shahid te worden.

Die eerste vrouwelijke kamikaze was niet echt een traditionele moslimvrouw, en dat vond de leider van Hamas erg verdacht. Ze heette Wafa Idris al Amari en studeerde aan de universiteit van Nabloes. Ze was gehuwd met haar neef – een traditie binnen de moslim maatschappij – maar volgens haar vriendinnen was het geen opgelegd huwelijk. Ze was verliefd op haar man. Ze was niet echt religieus, ze droeg geen hoofddoek en ze ging haast nooit naar de moskee. Ze studeerde aan de universiteit van Nabloes en wou, tot ze haar studies af had, geen kinderen krijgen. Daar kwam ruzie van met haar man Ahmad, een meer traditionele moslim. Voor hem was dat geen reden. "Ik wil een zoon die voor ons vaderland Palestina kan vechten!"�, eiste hij. "Ik zal Palestina dienen door mijn studie"�, antwoordde zij. "Dan neem ik een tweede vrouw, die mij wel een zoon wil geven"�, repliceerde hij. Dat zag zij zeker niet zitten. De situatie verziekte, vertelden haar vriendinnen, en ze besloot tot een zelfmoordoperatie en zo Palestina te dienen. Dat gebeurde op 27 januari 2002. Ze blies zich op in Jeruzalem.

Niet negentig maagden, maar een meningsverschil over de positie en de rol van de vrouw in de Palestijnse maatschappij waren haar motivatie. Hamas ziet dit soort martelaars niet zitten. Sjeik Yasin weigerde haar als martelaar te erkennen. "Vrouwen moeten het land dienen door strijders te baren"ﾝ, is zijn mening. Zo staat het ook in het politiek programma van Hamas.

Kader

Het charter van de fundamentalistische beweging Hamas

"De strijd tegen het rijk van het kwaad"ﾝ

Acht maanden na het begin van de eerste Palestijnse Intifada, publiceerde de tot dan toe onbekende Harakat al-Muqawama al-Islamiyya (Islamitische Verzetsbeweging, of kortweg Hamas) op 18 augustus 1988 zijn charter. Hamas was de nieuwe naam voor het oude moslimbroederschap. Enkele belangrijke passages uit deze beginselverklaring van de Palestijnse moslimfundamentalisten.

Hoofdstuk 1

Artikel 1 -  "De Islamitische Verzetsbeweging: de islam is zijn systeem. Uit de islam put de beweging zijn ideologie, fundamentele grondregels en wereldbeschouwing..."ﾝ

Artikel 2 - "De Islamitische Verzetsbeweging is een afdeling van het moslimbroederschap in Palestina. Het moslimbroederschap is een internationale organisatie. Zij is een van de grootste islamitische organisaties. Zij belijdt een alomvattend begrip en een precieze opvatting van de islamitische grondregels voor alle aspecten van het leven: levensbeschouwing en geloof, politiek en economie, onderwijs en sociaal dienstbetoon, rechtsspraak en wetten, communicatie en kunst, het zichtbare en het onzichtbare en al het overige van de levensweg."ﾝ

Hoofdstuk 2

Artikel 9 - "De Islamitische Verzetsbeweging stond op in een tijd waarin gebrek aan islamitische geest heerst... Waarden worden onderuitgehaald, de plaag van het kwade, onderdrukking en duisternis heerst alom... De natie van de waarheid bestaat niet meer en de natie van het kwaad kwam in de plaats. Zo lang de islam zijn rechtmatige plaats in de wereldarena niet inneemt zal alles nog erger worden. Het doel van de Islamitische Verzetsbeweging is de onderdrukking van het kwaad, het te breken en uit te roeien, zodat de waarheid zegeviert, zodat het land zijn plaats weer inneemt en de boodschap voor de oprichting van de islamitische staat van alle minaretten weerklinkt."ﾝ

Hoofdstuk 3

Artikel 11 - " De Islamitische Verzetsbeweging gelooft rotsvast dat het land Palestina een islamitisch waqf (eigendom) is voor alle generaties van moslims tot op de dag van de heropstanding. Niemand heeft het recht dit land of een deel ervan op te geven. Geen enkele Arabische staat, noch alle Arabische staten, geen enkele koning of leider, noch alle koningen of leiders of een of andere - Palestijnse of Arabische - organisatie beschikken over het gezag om dit te doen, omdat het land Palestina islamitische eigendom is voor alle generaties van moslims tot op de dag van de heropstanding. En wie is de woordvoerder voor alle generaties van moslims tot op de dag van de heropstanding? De wetgeving van de islamitische sharia (goddelijke wet)... Elke actie, die indruist tegen de sharia, is onaanvaardbaar..."

Hoofdstuk 4

Artikel 27 - "De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) heeft de idee van een seculiere staat aanvaard. De seculiere ideologie is volledig in tegenspraak met de religieuze ideologie en het is op basis van de ideologie dat standpunten, acties en beslissingen tot stand komen."

Noot

(Opgesteld door Wim De Neuter. De Engelse vertaling van de integrale tekst van dit charter van Hamas verscheen in 'Journal of Palestine Studies, XXII, nr. 4 (zomer 1993), University of California Press, Institute for Palestine Studies, Berkeley, VSA)