De NAVO-top in Chicago eind mei 2012 vormde de aanleiding voor een internationale fietstocht langs de kernwapenbasissen van Duitsland, Nederland en België met als stopplaats het NAVO hoofdkwartier in Brussel op maandag 4 juni 2012. Met de fiettocht wou men aandacht vragen voor de eis: "een kernwapenvrije wereld nu". Fotoverslag van de fietstocht en een verslag van ons gesprek in het NAVO hoofdkwartier.

Onze vrienden van de Duitse vredesbeweging die het initiatief namen voor de internationale fietstocht overhandigden de NAVO-ambassadeurs brieven van Mayors for Peace, waaronder die van Nagasaki, waarin gevraagd wordt om dringend werk te maken van een kernwapenvrije wereld.

Vrede vzw overhandigde aan de ambassadeurs zonnebloemzaden, symbool voor een kernwapenvrije wereld. De zaadjes waren vergezeld van de platformtekst die een interessante passage uit het Belgische regeerakkoord bevat over het ijveren voor internationale initiatieven met het oog op verdere nucleaire ontwapening en voor een verbod op kernwapens. We hopen dat het diplomatiek personeel zich zal inzetten om het Belgisch regeerakkoord uit te voeren, specifiek voor de NAVO-ambassadeurs betekent dat pleiten binnen de NAVO om kernwapens uit haar defensiestrategie te schrappen en de Amerikaanse kernwapens onverwijld terug te trekken uit Europa.

Op de top in Chicago werd de Defensie- en Afschrikkingstrategie van het bondgenootschap herzien dat het eigen territorium, de bevolking en de militaire troepen moet beschermen. Kort samengevat komt het neer op het volgende: de NAVO blijft vasthouden aan kernwapens zolang er kernwapens zijn in de wereld, een NAVO-rakettenschild moet een bijkomende bescherming bieden tegen ballistische raketten en de conventionele bewapening moet opgevoerd worden, gemoderniseerd en efficiënter om alle uitdagingen aan te kunnen van cyber-oorlogsvoering tot het beschermen van energietoevoer.

Volgens de NAVO zelf is er beweging in de goede richting. Het feit alleen al dat het streven naar een kernwapenvrije wereld opgenomen is in het Nieuw Strategisch Concept (Lissabon, 2010), moet daar een bewijs van vormen. Niet zo vanzelfsprekend, gezien het militaire karakter van de NAVO en gezien de grote heterogeniteit van de 28 leden. Sommige landen willen graag af van de Amerikaanse kernwapens terwijl andere landen zoals bijvoorbeeld de Baltische staten er aan blijven vasthouden. Positief is volgens de NAVO ook de negatieve veiligheidsgaranties die in de herziene defensiestrategie werden opgenomen, waarbij NAVO belooft geen kernwapens te gebruiken tegen niet-kernwapenstaten die hun Non-Proliferatie Verdrag verplichtingen nakomen.

De vredesbeweging stelde enkele vragen. Er was niet echt ruimte voor discussie of de mogelijkheid om dieper in te gaan op alle punten.

1. De NAVO zal een nieuw adviescomité (Massavernietigingswapens Controle en Ontwapening comité) installeren, die al werk verrichtte in de aanloop naar de Chicago-top. Wat zal de reikwijdte zijn van dit comité, wie zal daar in plaatsnemen?

Tegen augustus 2012 moet daar duidelijkheid over bestaan. Er werd niet ingegaan op de vraag of daar ook mensen uit de civil society in zullen zetelen.

2. Waarom gaan de Europese landen met Amerikaanse kernwapens niet unilateraal over tot onderhandelingen met de VS, zonder wederkerige stappen van Rusland te eisen? De laatste vier presidenten van de VS namen unilaterale beslissingen tot verdere kernontwapening, zonder daar evenwaardige stappen van Rusland tegenover te stellen. Zie het uitstekend rapport van Hans Kristensen (Non Strategic Nuclear Weapons, mei 2012). Dat was blijkbaar een strategie die prima werkte, want de Amerikaanse stappen werden altijd gevolgd door Russische ontwapeningstappen. Waarom dan nu een nieuwe strategie en dus eerst eisen dat Rusland ook beweegt?

Unilaterale stappen zouden vandaag niet meer werken, de wereld is veranderd. Rusland is niet transparant wat betreft de locatie en omvang van het eigen tactische kernwapenarsenaal. De Russische retoriek van de laatste maanden maakt veel landen bang. Generaal Makarov dreigt ermee om onderdelen van het rakettenschild te vernietigen in Oost-Europa als het rakettenschild verder geïnstalleerd wordt.

3. Lokt de NAVO dit soort uitlatingen niet zelf uit door het moderniseren van de Amerikaanse kernwapens in Europa en het plaatsen van een rakettenschild aan de grenzen van Rusland, een systeem die de strategische kernwapenbalans tussen de VS en Rusland uit evenwicht kan brengen? Een systeem waarvan Rusland al lang expliciet te kennen heeft dat het een einde kan maken aan het jongste ontwapeningsakkoord met de VS (New START)?

Rusland gebruikt de NAVO als zondebok voor interne doeleinden. Het rakettenschild is niet gericht tegen Rusland, maar tegen Iran, een land met een onzinnig regime dat dreigt andere landen van de kaart te vegen en werkt aan lange afstandraketten. Het rakettenschild zit nog maar in een initiële fase, de NAVO kan het nog altijd bijsturen. De NAVO wil graag Rusland als partner onder andere bij het rakettenschild betrekken, maar er zijn grenzen, Rusland is immers geen lid van de NAVO.

4. Maakt de NAVO zich door dergelijke stellingen over Iran niet schuldig aan dezelfde dreigende retoriek? De geestelijke leiders van Iran spreken een fatwa uit over kernwapens maar dat wordt nooit vermeld... Maar terug naar de kernwapens, de NAVO gelooft niet in unilaterale stappen maar stelt dat we dingen in een ruimere context moeten zien, we leven immers in een multipolaire, snel veranderende wereld. Waarom stemmen alle NAVO-landen dan jaarlijks collectief tegen het enige initiatief dat een breder kader biedt voor kernontwapening: een kernwapenconventie, die het wapen totaal verbiedt.

Op deze vraag werd niet rechtstreeks geantwoord. Volgens de NAVO is er een ruimere veiligheidscontext nodig die er er enkel komt door vrienden te maken en partners te vinden in de hele wereld, op basis van gedeelde waarden. Zoals met Japan in Azië en Qatar in het Midden-Oosten. De NAVO probeert om dat soort samenwerkingen als voorbeeld te exporteren naar de rest van de wereld.

5. Brengt de NAVO zich niet in een onmogelijke positie als ze stelt dat de NAVO een nucleaire alliantie zal blijven, zolang er kernwapens zijn in de wereld?

Niet alle NAVO-landen zijn even gelukkig met die definitie die in het Strategisch Concept terecht gekomen is. De term is misschien ook wat ongelukkig gekozen, want we delen een nucleaire strategie, maar het zijn de eigenlijke kernwapenstaten die beslissen over hun kernwapens.

Fotoverslag van de Fietsgordel rond de kernwapenbasis van Kleine Brogel op zaterdag 2 juni  2012 vind je op onze facebookpagina.