Tussen 1946 en 1958 vonden meer dan 60 nucleaire testen plaats op het grondgebied van de Marshall-eilanden. In 2014 legde de Republiek negen aanklachten neer bij het Internationale Gerechtshof. 

Ik zou graag met jullie het korte verhaal delen van een klein landje. Het is een persoonlijk verhaal vanuit het standpunt van de bewoners van de Marshall-eilanden. Waarom zou een klein eilandje in het midden van de oceaan zijn stem verheffen en zeggen dat het genoeg is met de nucleaire waanzin?

In 1946 werd de eilandengroep door de VS geselecteerd als testterrein voor kernwapens. Het ligt in een geïsoleerd deel van de wereld, en het werd toegewezen aan de VS door de VN, na WOII. Voorheen vielen de eilandbewoners onder de autoriteit van de Japan, daarvoor onder Duitsland en daarvoor onder Spanje.

Wanneer de kernwapentesten begonnen, was het oorlogsgeweld van WOII nog maar net gestopt. Er hing nog steeds een atmosfeer van oorlog in de lucht. De mensen werden niet gevraagd of het goed was om als testgrond te dienen. De mensen van de Bikini–eilanden werden benaderd door een commandant van een Amerikaanse oorlogsbodem. Hij kwam aan wal met de vraag om het eiland tijdelijk te ontruimen, voor de vooruitgang van de mensheid en in de naam van God. De mensen van Bikini keerden nooit meer terug naar hun land. Ook andere atollen werden ontruimd, sommigen pas nádat er een test gebeurde in de buurt. Op 1 maart 1954 liep ik langs het strand met mijn grootvader die aan het vissen was. Ik droeg de vismanden.

Opeens was er een flits in het Westen, zo sterk, net alsof er net voor jouw gezicht een camera zou flitsen. De flits werd gevolgd door een enorme wind, op zijn beurt gevolgd door een constant geluid als van een donder. Dit gebeurde 60 jaar geleden en nog steeds krijg ik er kippenvel van als ik dit verhaal vertel. Het was een traumatische gebeurtenis voor mij, en alle andere jongeren die die dag met hun ouders aan het vissen waren. Het was de ontploffing van de Castle Bravo-bom, een thermonucleaire waterstofbom met meer dan 1000 keer de kracht van Hiroshima. Het was slechts 1 van de 67 kernontploffingen op de Marshall-eilanden. Alles samen goed voor 12 jaar lang elke dag 1,6 keer de kracht van de bom op Hiroshima.

De Marshall-eilanden waren een testgebied voor kernwapens. Maar tot op de dag vandaag blijft de ontkenning doorwerken, de geheimhouding over wat daar precies gebeurde, de weigering om adequate en betekenisvolle gezondheidzorg te bieden voor de fysieke effecten die de testen hadden op de mensen, de kankers, de geboorteafwijkingen (de geboorte van zogenaamde jellyfish-baby's), ... afwijkingen die blijven doorwerken tot op de dag van vandaag. De eilandbewoners wisten niet eens dat het gevaarlijk was, dus ze dienden niet eens petities in om de testen te laten stoppen. Dat gebeurde wel na de Castle Bravo-test in 1954 (de zwaarste kernbom die ooit door de VS tot ontploffing werd gebracht, 15 megaton).

Bij de VN werden er petities ingediend, doch de VS-ambassadeur legde ze naast zich neer, ze werden niet gepresenteerd aan de relevante VN-organen zoals de VN-veiligheidsraad. De nalatenschap van de testen wegen door tot op de dag van vandaag. Het testen resulteerden in de verplaatsing van mensen, gemeenschappen die opgebroken werden, eilanden die onbewoonbaar verklaard werden voor duizenden jaren,...
De testen resulteerden ook in de vorming van onze geesten. Daarom legden we klacht neer bij het Interntationaal Gerechtshof in Den Haag, waarom ook niet? Sommigen dachten dat we ons belachelijk zouden maken: met 70.000 mensen een supermacht zoals de VS voor de rechtbank dagen? Omdat wij het in levende lijve meemaakten, vonden we dat wij het mandaat hebben om dit te doen. Gelukkig werden we bijgestaan door de meest brilliante geesten in de antinucleaire juridische wereld. Op 24 april 2014 werd de klacht ingediend. Is het een strijd van David tegen Goliath? Het is meer dan dat. Het is de stem van een klein landje, die zegt dat de waanzin moet stoppen. Iedereen in onze republiek kent wel iemand die onder dwang verhuisd werd, die ziek werd, die een eiland moest verlaten waar zijn voorouders begraven werden.

Dát vormt dus het mandaat dat we kregen van onze inwoners. We dagen de kernwapenstaten niet voor de rechtbank om sympathie van de rest van de wereld te krijgen, of omdat we compensaties zoeken. We vonden gewoon dat iemand het moest doen: de nucleaire waanzin moet stoppen. Toen Hiroshima plaatsvond kreeg ik een telefoontje van de VS-verantwoordelijken, ze zeiden Tony (grapje), hoe moeten we reageren naar de buitenwereld? Ik vertelde hen: deny, lie, classify! Ontken het, lieg erover en als dat niet helpt, verklaar het geheim! Dat is wat er gebeurde met Hiroshima, Nagasaki en de Marshall-eilanden.

We werden nooit gehoord door de VS. De Bikini-bewoners werden genegeerd toen ze uiteindelijk toch een klacht indienden wegens vernietiging van eigendommen, voor fysieke letsels, ... omwille van procedurale redenen: het is te laat, informatie die niet verifieerbaar zou zijn... Een van de ergste dingen die gebeurde tijdens de testen, was project 4.1, uitgevonden door Amerikaanse nucleaire wetenschappers. Het concept kwam ons pas ter ore in 1994, maar werd reeds ontwikkeld in 1953: een medische studie over mensen die (accidenteel) blootgesteld werden aan de ontploffingen. Het woordje accidenteel werd er aan toegevoegd ná de explosie, op 10 maart 1954. Alsof de explosies nog niet genoeg waren, werden we ook nog eens gebruikt voor medische expermimenten, geïnjecteerd met radioactieve stoffen en andere chemische stoffen, etc. Mensen die preventief verhuisd werden, werden naderhand verplaatst naar gecontamineerde gebieden omdat ze dan alsnog de effecten konden meten in het kader van de studie. Deze informatie werd pas onder president Clinton in 1994 vrijgegeven, 8 jaar na de onafhankelijkheid van de Marshall-eilanden in 1996. De VS stortte in dat jaar 150 miljoen dollar in een nucleair fonds als finale schikking, in ruil moesten de eilandbewoners afzien van verdere rechtzaken.

Ondanks dit alles is de huidige rechtzaak er niet om compensatie te zoeken. Nee, het is om artikel 6 van het Non-proliferatieverdrag ten uitvoer te brengen: "ter goeder trouw ondehandelen tot kernontwapening..." Wij hebben de slechtheid gezien van kernwapens, dus dat is een afdoende mandaat. Het Internationaal Gerechtshof is de hoogste autoriteit, wij hebben (net als de andere landen) 1 stem in de VN. Wij vonden het zinnig om te doen voor de hele planeet.
Ik ben vader, grootvader en overgrootvader. Iedere keer ik kinderen zie, op scholen, verjaardagsfeestjes, ... kijk je naar die jonge mensen en vraag je je af: welk een wereld laten wij hen na? Is er veiligheid in een wereld die gedomineerd wordt door kernwapens? De kernwapens in de Marshall-eilanden maakten geen deel uit van een oorlog, maar van testen in vredestijd, door een bevriende natie die ons moest beschermen. De effecten werken nog steeds door, nu de derde generatie al. De straling werkt nog steeds door, wellicht voor altijd. Het is een open wonde.
Er kan geen veiligheid zijn in een wereld met kernwapens. Er zijn zoveel mensen die getuigen van de stralingseffecten in Kazachstan, de VS, Japan, Australië...
Als grondgebieden al onbewoonbaar worden door testen in vredestijd, wat zal dan het gevolg zijn van een kernwapenoorlog? Deel met ons de strijd tegen kernwapens!

 Vredesprijs voor de Marshall-eilanden

Tony de Brum mocht op 5 december in Wenen de Sean MacBride vredesprijs in ontvangst nemen. De vredesprijs gaat dit jaar naar de regering en het volk van de Marshall-eilanden, omdat de eilandengroep de negen kernwapenstaten voor het Internationaal Gerechtshof daagde in april 2014. Zij proberen daarmee bij te dragen aan een kernwapenvrije wereld.