Het is bijzonder opvallend dat de laatste paar jaar verschillende 'tijdig verijdelde' pogingen tot aanslagen aan Jeminitische terroristen worden toegeschreven. Zo ook de jongste in de rij eind oktober 2010 net voor de VS-verkiezingen. “Alhoewel we de feiten nog onderzoeken weten we nu al dat de bompakketten uit Jemen komen. We weten dat 'Al-Qaeda op het Arabisch schiereiland', de terroristengroep die gebaseerd is in Jemen, aanvallen blijft plannen tegen ons land, onze burgers, onze vrienden en bondgenoten”, aldus president Obama op 29 oktober. Ook de 'onderbroekbom-man' die met Kerst vorig jaar wilde toeslaan had naar verluidt nauwe banden met Jemen.
Wat ook opvalt is dat verschillende van die ontdekte pogingen tot aanslagen op een precies moment komen dat uitstekend past in de timing van verkiezings- of andere propaganda. De vraag kan zeker gesteld of ook de laatste (vermoedelijke) aanslag niet moest dienen om de dalende steun voor de Obama administratie een opkrikbeurt te geven.
We moeten vaststellen dat het VS optreden met zijn oorlogen in Irak en Afghanistan niet het beoogde resultaat heeft opgeleverd. Dan is een met luid tamtam verkondigen dat een aanslag werd verijdeld een uitstekende manier om de sympathie van de Amerikaanse kiezers te winnen.
Of deze bedreiging met de werkelijkheid strookt zal nader objectief onderzoek moeten uitwijzen. Wel is duidelijk dat Jemen voor de Verenigde Staten en de westerse bondgenoten van groot strategisch belang is.
Volgens de officiële commentaar is Jemen een broeihaard van internationaal terrorisme, maar wie Jemen controleert, controleert tevens één van de belangrijkste vitale zeeroutes van Europa naar het Midden-Oosten, en Azië. Een bijkomende reden om via – al dan niet geheime – militaire samenwerking een voet aan de grond te hebben in dit land.
Het recente verleden heeft ons geleerd, dat in de tachtiger jaren van vorige eeuw, de VS haar volledige steun heeft gegeven voor de mujahedin-strijders in Afghanistan. De VS heeft de Taliban en Al-Qaeda de nodige logistieke en financiële steun verschaft. Toen waren ze immers bondgenoten in de strijd tegen het goddeloze communisme. Militaire basissen, de constante politiek van twee maten en twee gewichten en het barbaarse en brutaal optreden in het Midden-Oosten, hebben ervoor gezorgd dat de moslimwereld tegen de VS en haar bondgenoten begon te ageren.
De recente poging tot aanslagen op vliegtuigen en een synagoog ergens in de VS, was voor de westerse media een hot topic. Vrij vlug werd Jemen met de vinger gewezen als de nieuwe operationele basis is van Al-Qaeda. Jemen wordt als een gevaarlijk oord van het internationale terrorisme aangewezen.
Nochtans vraagt de hele heisa toch om nadere opheldering. De eerste en belangrijke vraag die we ons stellen is, waarom Jemen? Het nieuwe doelwit van de “oorlog tegen het terrorisme” is een desolaat en arm land van het Arabische schiereiland. Feit is wel, dat de Jemenitische autoriteit een povere controle heeft over het land, geen politieke wil en capaciteit toont om het “internationale terrorisme” te bestrijden zoals het buurland Saoedi-Arabië. Sommige dubieuze personen uit de terroristische beweging kunnen er dus een veilig onderkomen vinden, nadat Afghanistan en Pakistan als gevolg van de opgedreven militaire operaties voor hen te onveilig is geworden.
Een andere vraag die ons moeten stellen is, waarom nu?
Het is interessant om de Jemenitische staat nader te bekijken.
Begin 2009 begonnen de schaakstukken op het Jemenitische schaakbord te bewegen. Tariq al-Fadhli, een ex-jihadistische, soennitische leider uit Zuid-Jemen, die ook een strijder was van de mujahedin in Afghanistan, verbrak zijn alliantie met de regering van president Ali- Abdullah Saleh en vervoegde de coalitie van oppositionele groepen, gekend onder de naam Southern Movement. Voor1990, steunde Washington samen met Saoedi-Arabië, de islampolitiek van Ali Abdullah Saleh en zijn dictatoriaal beleid tegen het – toen nog onafhankelijke - communistisch gezinde zuiden.
Jemen is een kunstmatig amalgaam van verschillende stammen. Na de implosie van de Sovjet-Unie in 1990, verloor de Volksrepubliek van het zuiden zijn belangrijkste financiële sponsor. De vereniging van het noorden met het zuiden kende in 1994 een volksopstand zonder succes tegen het corrupte regime van de noordelijke Ali Abdullah Saleh.
Saleh is een despotische president en verliest gestaag de controle over het ééngemaakte Jemen. De economische toestand verkeert in vrije val sinds de enorme prijsdaling van de olie. Zeventig procent van de staatsinkomsten komen uit de verkoop van ruwe olie. De regering van Jemen regeert vanuit het noorden, terwijl de olie zich in het zuiden bevindt.
Al-Qaeda vormt kennelijk een goed voorwendsel om vooral al-Fadhli en de Southern Movement aan te pakken. Begin 2009 brak de alliantie tussen Saleh en Al-Fadhil, die aansluiting zocht bij zijn voormalige vijanden, de socialistische opposietiegroep van het zuiden. Van belang is te vermijden dat het Zuiden aan de controle van president Saleh zou ontsnappen. Volgens rapporten van de VS inlichtingendiensten zouden er zich ongeveer 200 al-Qaeda strijders in het zuiden bevinden. De operaties van deze jihad strijders van Al-Qaeda geven aan het Pentagon een soort casus belli om de Amerikaanse militaire aanwezigheid in de regio op te drijven. Nadat Obama verklaarde dat de interne ruzie een binnenlandse aangelegenheid is, gaf hij het groen licht op 17 december 2009 voor een VS luchtaanval op het zuiden. De onderbroek aanslag op een Amerikaanse lijnvlucht, blies de campagne voor de “oorlog tegen het terrorisme” nieuw leven in. Obama biedt de corrupte Jemenitische president Saleh militaire bijstand. Voor zo ver bekend, bevinden er zich op dit ogenblik al vijftig officieren van het Amerikaanse special commando in het land om daar de antiterroristische militairen van Saleh op te leiden. Ze worden hierin bijgestaan door Britse collega’s.
De Al-Qaeda afsplitsing wordt door de CIA als een acuter gevaar beschouwd dat de kerngroep in Pakistan. i Washington heeft de VS operaties in Jemen opgedreven, met inbegrip van een plan om bewapende CIA-drones (onbemande vliegtuigjes) in te schakelen in een clandestiene Amerikaamse militaire campagne. Totnogtoe waren aanvallen tegen Al Qaeda in Jemen het gevolg van een geheime militaire samenwerking tussen Jemen en de VS. Dit betrof dus kruisraketten en ander minder precieze bewapening, geen drones. Bijvoorbeeld de luchtaanval op een verdachte vergadering in de Marib provincie van 25 mei 2010 werd uitgevoerd door een kruisraket vanop een Amerikaans oorlogsschip. Verder ontvangt het corrupte regime voor het lopend jaar 150 miljoen dollar militaire VS hulp, onder andere helikopters.
De timing voor de veronderstelde aanslagen doet enkele vragen rijzen: een verijdelde aanslag net voor de tussentijdse verkiezingen voor het Amerikaanse Congres en Senaat, terwijl voorop gesteld wordt dat de Democraten een grote nederlaag tegemoet zouden gaan. In het verleden heeft men kunnen vaststellen, dat succes in de strijd tegen het terrorisme de zittende regering geen windeieren legt. Een aanslag verijdelen voor hij heeft plaats gehad levert dus additionele punten voor de overheid.
Wat de werkelijke motivatie van de gestigmatiseerde terroristen ook mag zijn, Obama en de Democraten hoopten dat ze hen meer stemmen zouden opleveren. De bewering dat de aanslag tegen een synagoog in Chicago tot doel had, levert de extra sympathie en geldstroom van de joodse gemeenschap, wat - zoals we weten - van groot belang is voor de kandidaat congresleden, senatoren en andere mandatarissen.
Hoe zal het verder gaan?
Het meest voor de hand liggende antwoord is, dat de Obama administratie zal proberen nieuwe initiatieven af te kondigen, handig verpakt als de strijd om de Amerikaanse veiligheid te verzekeren.
Na de duidelijke mislukking van hun militair optreden in Irak en Afghanistan, gaat de aandacht nu naar Jemen, als de belangrijke schaakpion op het globale geopolitieke schaakbord van Washington en C°. De VS strategen zijn niet onmiddellijk van plan om met een massale troepenaanwezigheid het land te pacificeren. Ze kiezen eerder voor directe steun aan de zittende president, ook al heeft die geen boodschap aan democratie.
Het strategisch belang van Jemen is niet te onderschatten. Het land - of een bondgenootschap van landen dat Jemen in zijn greep heeft - controleert een vitale zeeroute van en naar Europa, het Midden-Oosten, Zuidoost-Azië en Oost-Azië. Vandaag zien we dat deze belangrijke zeeroute voor een groot deel verstoord wordt door de Somalische piraterij. Beide dossiers, de incidenten rond de Somalische piraterij samen met de Al-Qaeda Jemenitische cel, worden misbruikt om Jemen meer en meer te integreren in het militaire machtsbereik van Washington. Zo verwerft de VS een stevige controle over het belangrijke Bab el-Mandab maritieme knooppunt en over de nog te ontginnen olievelden in het grensgebied tussen Saoedi-Arabië en Jemen.
De huidige steun aan president Saleh wil gunstige vooruitzichten bewerkstelligen om er militaire basissen te vestigen. Wat men niet uit het oog mag of kan verliezen, is dat Washington de vijand ooit zelf creëerde, met andere woorden dat Al-Qaeda een Amerikaans kind is. Risico voor destabilisering van samenlevingen moest toen onderdoen voor de strijd tegen het communisme. De huidige oorlog tegen de jihad strijders is het rechtstreeks gevolg van voormalige, eigen beleidsbeslissingen door de VS zelf. De ervaring van de laatste tien jaar, met name de militaire invasie in Irak en Afghanistan, heeft duidelijk gemaakt dat dergelijke oorlogen met militaire middelen niet gewonnen kunnen worden. Als Jemen werkelijk een veilige thuishaven voor radicale extremisten is geworden, dan is dit alleen te wijten aan het Amerikaanse barbaarse optreden in Irak, Afghanistan en Pakistan. Een mogelijke Amerikaanse militaire operatie in Jemen, zal als resultaat hebben dat de Al-Qaeda strijders hun uitvalsbasis zullen verplaatsen naar andere oorden waar het “zaad van terrorisme” verder uitgezaaid worden.
Wat ze met haar verdere uitbouw en positionering van haar militaire strijdmacht in de regio wil bereiken is een vraag die alleen Washington kan beantwoorden. Het ziet er sterk naar uit dat de VS erop uit is om de eenheid van het land te bewaren, waardoor een bevriende macht de kust en zeevaartroutes controleert. Maar zoals altijd zal het optreden verkocht worden in een morele verpakking als de strijd van goed tegen kwaad.
Antoine Uyyterhaeghe