Volgende zondag - 28 maart 2004 - zijn er lokale verkiezingen in Turkije. In Diyarbakir hebben de verkiezingen een zeer speciale betekenis, omdat deze stad de virtuele hoofdstad is van Turks Koerdistan. Vijf jaar geleden won de pro-Koerdische partij DEHAP (toen nog HADEP) de gemeenteraadsverkiezingen. Voor het eerst veroverde de partij de burgemeesterszetel in Diyarbakir.

Volgende zondag - 28 maart 2004 - zijn er lokale verkiezingen in Turkije. In Diyarbakir hebben de verkiezingen een zeer speciale betekenis, omdat deze stad de virtuele hoofdstad is van Turks Koerdistan. Vijf jaar geleden won de pro-Koerdische partij DEHAP (toen nog HADEP) de gemeenteraadsverkiezingen. Voor het eerst veroverde de partij de burgemeesterszetel in Diyarbakir.

Dit jaar krijgt de kiezer de kans om het beleid te evalueren in de stembusgang. Ondertussen is er veel gebeurd. De uitzonderingstoestand is in november 2002 opgeheven. Tijdens de nationale verkiezingen won de islamitisch-democratische partij AKP van de huidige premier Recep Tayyip Erdogan met 35 procent van de stemmen twee derde van de zetels in het parlement. Deze partij vaart sindsdien een zeer pro-Europese koers met de bedoeling Turkije binnen te loodsen in de EU. Dit wordt klaarblijkelijk zeer geapprecieerd door de bevolking, want, volgens opiniepeilingen zou de AKP, mocht er nu een algemene verkiezing worden gehouden in Turkije, meer dan 50 procent van de stemmen halen. Alle andere partijen worden van tafel geveegd.

Deze gebeurtenissen in de nationale politiek blijven niet zonder gevolg voor de gemeentepolitiek in Diyarbakir. De bevolking van Turks Koerdistan, die sterk gehecht is aan traditionele waarden, is immers niet ongevoelig voor het conservatieve en islamitische imago van de AKP. Bovendien staat de AKP in een zeer sterke positie. In Turkije krijgen de gemeenten slechts heel weinig geld ter beschikking gesteld van de centrale overheid. Daarom dat DEHAP de vorige jaren slechts met heel veel moeite de basisinfrastructuur van de stad heeft weten uit te bouwen. Maar, als er een AKP burgemeester zou komen in Diyarbakir zouden de geldstromen uit Ankara ongetwijfeld drastisch toenemen.

De AKP speelt dit uit in haar verkiezingspropaganda. Eén van haar slogans is: 'Maak geen foute keuze en verlies niet nog eens vijf jaar.' De voorzitter van de Diyarbakir afdeling van DEHAP, Celalettin Birtane, vertelde dat er AKP-regeringsleden bedreigingen hadden geuit dat Ankara nog verder de kraan zou dichtdraaien in het geval van een nieuwe DEHAP-burgemeester. Volgens Birtane reageerden de mensen furieus met de slogan: 'Onze stem is onze eer en die verkopen we niet'.

DEHAP is niet bang voor zelfkritiek. De oude burgemeesters van de verschillende districten van Diyarbakir worden vervangen door nieuwe politici. Birtane zei dat dit kwam doordat de afstand tussen de burgemeesters en de bevolking te groot is geweest. Deze kritiek kwam ook al bij andere organisaties ter sprake. De keuze van de nieuwe burgemeesters gebeurde per enquête. In totaal is de mening van 40.000 mensen gevraagd.

Een verwijt naar AKP is dat ze geen project hebben, maar enkel beloften doen. DEHAP daarentegen heeft sterk de ontplooiing van het middenveld ondersteund. Zo steunen ze vrouwenorganisaties, alfabetiseringsprojecten, lichamelijke en geestelijke gezondheidscentra, maar vooral hebben ze zich geconcentreerd op de onderbouw, zoals de wegen en de kanalisatie. Tegelijk hebben ze het gat in de stadskas gedicht, waardoor er tijdens de volgende legislatuur verder gewerkt kan worden aan de bovenbouw van de stad, zoals het oprichten van culturele centra en dergelijke. Dit is geen geringe prestatie gezien de beperkte financiële middelen en de moeilijke relatie met de vertegenwoordiger van het centrale gezag, de provinciegouverneur.

Veel domeinen, die in België deels of geheel onder de lokale bevoegdheid vallen, zoals onderwijs, politie en ziekenhuizen, zijn in Turkije trouwens centrale bevoegdheden. Daardoor kan de burgemeester van Diyarbakir belangrijke problemen niet aanpakken. Zo zitten er bv. in de scholen 70 à 80 kinderen per klas. Dit is één van de gevolgen van de al dan niet gedwongen uitwijking van het platteland naar de steden. Zelfs voor de werving van gemeentepersoneel heeft de burgemeester de toestemming nodig van de gouverneur.

Vanzelfsprekend werpt DEHAP zich ook op als de verdediger van de culturele rechten van de Koerden. Ze streven naar onderwijs in het Koerdisch, Koerdische media en erkenning van het culturele erfgoed van de Koerden in het algemeen.

AKP maakt hier echter helemaal geen punt van. Nezir Koclar, de voorzitter van AKP Diyarbakir, is wel voorstander van de verwezenlijking van de criteria van Kopenhagen, maar dringt zelf niet verder aan op Koerdische rechten. Hij zei: 'Wij zullen verwezenlijken wat het volk van ons verlangt.' Maar hij laat er duidelijk bij blijken dat Koerdische rechten geen prioriteit zijn voor de AKP. Hij zegt dat de eerste prioriteit de verbetering van de plaatselijke economische toestand is. Het is een feit dat heel veel mensen in erbarmelijke omstandigheden leven en de werkloosheid is heel hoog.

Koclar verwijt DEHAP deze toestand. Hij zegt dat ze de stadsstructuren vernietigd hebben tijdens de laatste legislatuur door te veel nadruk te leggen op ideologische en partijbelangen. Hij stelt daartegenover dat AKP een anti-ideologische partij is, die enkel diensten wil verzorgen voor de mensen. Dit maakten ze tijdens de campagne al duidelijk door het verdelen van steenkool, zakken aardappelen, en dergelijke meer. Het valt trouwens op dat de AKP enorm veel geïnvesteerd heeft in verkiezingspropaganda: de stad hangt vol met afbeeldingen van gezinnen en drijft duidelijk op het elan van de populariteit van premier Erdogan. De kinderen in de sloppenwijken spelen met AKP-voetballen.

Op een vraag naar hun visie op mensenrechten antwoordde hij dat er in ieder land wel problemen zijn. Europa kreeg trouwens een serieuze veeg uit de pan wegens 'haar steun aan de vuile oorlog.'

Zondag zijn het gemeenteraadsverkiezingen en zal de kiezer van Diyarbakir zijn oordeel kunnen vellen. Als de AKP geen overtuigende score haalt zou het kiezerspubliek duidelijk maken dat Koerdische culturele rechten, naast economische vooruitgang, nog steeds heel belangrijk zijn. De massale opkomst (meer dan 500.000 mensen) bij het jongste Newroz-feest doen vermoeden dat DEHAP nog helemaal niet uitgerangeerd is.

Interview: Pieter Teirlinck, Bart Batsleer en Marc