Generaal Min Aug Hlaing heeft de noodtoestand uitgeroepen. De militaire staatsgreep volgt enkele maanden na verkiezingen die de partij van Aung San Suu Kyi met absolute meerderheid won.

De kiezers van Myanmar hebben volkomen fout gestemd. Of misschien toch niet, maar hun stemmen zijn fout geteld. Aldus generaal Min Aug Hlaing die voor een jaar de noodtoestand uitroept. De winnaars van de verkiezingen in november, Aung San Suu Kyi en haar NLD (Nationale Liga voor Democratie), zijn te gulzig geweest. De generaals slikken de vernedering niet voor hun partij, de USDP (Partij van unie, solidariteit en ontwikkeling).

“Fraude”

De coup van nu lijkt wel een herhaling van 1990. Ook toen had de NLD de verkiezingen glansrijk gewonnen, waarop het leger ingreep en weer alle macht naar zich toe haalde.

Nu hadden de militairen hun hoop gesteld op een eigen partij. Hun USDP haalde echter amper 33 van de 476 zetels. Dat lag volgens generaal Min aan 8,6 miljoen gevallen van fraude, al vindt de kiescommissie niet één van de 8,6 miljoen te bewijzen. De generaals hebben allicht de vruchteloze pogingen van Donald Trump gevolgd om het resultaat van de presidentsverkiezingen te betwisten. Maar waar Trump het leger niet kon inzetten, kunnen Min en zijn collega’s dat wel.

Lente

Tussen Aung San Suu Kyi en het leger is er nooit liefde geweest. Bijna twintig jaar lang leefde ze onder huisarrest, tot generaal Thein Sein de Tadmadaw (de strijdkrachten) er in 2011 kon van overtuigen de democratisering te wagen. Na een halve eeuw militaire dictatuur. Nu brak “de lente van Myanmar” aan.

De NLD won met glans de verkiezingen, Aung San Suu Kyi werd in 2016 “staatsadviseur”, een verbloemde term voor eerste minister. De generaals hoopten dat ze met een eigen partij minstens de invloed van de NLD zouden kunnen inperken, maar de verkiezingen van november vorig jaar kwamen als een bittere ontnuchtering. De NLD haalde meer dan vier vijfde van de zetels, de USDP van de generaals dus slechts 33 op 476.

Die verkiezingen hadden wel niet overal een normaal verloop, in grote delen van het land, vooral in het oosten, zijn er al zeer lang opstanden van etnische groepen die zich willen afscheiden of meer autonomie willen.

Boeddhisten

Met Suu Kyi aan de macht kwam Myanmar in 2017 vooral in het nieuws met de razzia’s tegen de Rohingya, een overwegend islamistische bevolking met wortels in Bangladesh. Leger en boeddhistische milities brandden dorpen plat, brachten honderden burgers om het leven en dreven honderdduizenden mensen op de vlucht. Suu Kyi keek toe en zweeg.

Myanmar wordt nu al jaren overspoeld door boeddhistische ultra’s die haatcampagnes voeren tegen vooral moslims. Monnik U Wirathu heeft jarenlang bruut geweld gepredikt tot hij in mei 2019 werd vervolgd wegens o.m. belediging van Suu Kyi (“een hoer”), terwijl hij steeds de lof zong van de Tadmadaw (leger). Hij dook onder tot hij zich twee maanden geleden bij de politie meldde. De sympathie tussen generaal Min en de monnik is wederzijds, U Wirathu hoeft weinig te vrezen.

Dat Suu Kyi geen kritiek had op het leger bij de jacht op de Rohingya is haar in Myanmar niet kwalijk genomen, integendeel. Ze kreeg ook krediet voor de economische groei, al komt die vooral ten goede aan de ondernemingen van de generaals en hun bevriende zakenlui. Intussen blijft wel een derde van de bevolking onder de armoededrempel.

Ze ontgoochelde wel met de inperking van sommige vrijheden die vanaf 2011 waren uitgebreid. De persvrijheid werd weer ernstig aan banden gelegd, journalisten werden vervolgd, de meeste doen al jaren aan zelfcensuur, zowel in de klassieke media als op Internet.

Suu Kyi had ook beloofd vrede te brengen in de diverse staten waar etnische groepen in opstand zijn. Maar een grote vredesconferentie bracht allesbehalve verde, talrijke gebieden ontsnappen aan de controle van de centrale overheid.

Druk?

Ondanks de gemengde balans, bleven Suu Kyi en haar NLD erg populair, zoals de verkiezingen aantoonden. Te populair voor generaal Min en zijn medestanders.

Het leger is wel al jaren verdeeld over de democratische opening die in 2011 werd gemaakt. Die verdeeldheid onder militairen en de populariteit van Suu Kyi’s NLD, maken het Min misschien moeilijk vol te houden. Er is ook buitenlandse druk. Maar de voornaamste partner van Myanmar, China, zal daar zeker niet aan meedoen.