Op de luchtmachtbasis van Kleine Brogel in België liggen nog steeds een twintigtal Amerikaanse vooruitgeschoven kernwapens. Het betreft B61 tactische kernbommen. Belgische piloten worden getraind om de kernwapens af te leveren via Belgische F-16 vliegtuigen. De kernwapens vormen een relict uit de Koude Oorlog. Hoewel deze periode al twintig jaar achter ons ligt, blijven de kernwapens in ons land liggen omdat België lid is van de NAVO en een deel van de nucleaire lasten van de alliantie moet dragen. Het westerse militaire bondgenootschap blijft er immers een afschrikkingstrategie op nahouden waar kernwapens nog steeds deel van uit maken.
Moderniseringen
Hoewel Obama tijdens zijn allereerste speech in Europa als president van de Verenigde Staten (Praag, 2009) een kernwapenvrije wereld in het vooruitzicht stelde, beslisten de beleidsmakers in Washington om toch een groot moderniseringsplan voor het nucleair arsenaal goed te keuren van een slordige 200 miljard dollar. Dit komt bovenop de jaarlijkse kost van 50 miljard dollar voor het onderhoud en het upgraden van het bestaande nucleaire arsenaal. Het moderniseringsplan lijkt volledig in tegenspraak met de idee van een kernwapenvrije wereld. Waarom immers investeren in de modernisering van een wapen dat men zogezegd af wil schaffen?
Het moderniseringsplan diende als pasmunt om het Amerikaanse nucleaire establishment te laten instemmen met een nieuw Verdrag voor de Vermindering van Strategische nucleaire wapens tussen de VS en Rusland (START) dat het aantal kernkoppen moet reduceren tot 1550 per land. Het nieuwe START-verdrag is ondertussen een jaar van kracht (sinds 5 februari 2011) en de modernisering van het Amerikaans kernwapenarsenaal is in volle gang. De triade van leveringssystemen (intercontinentale raketten, nucleaire onderzeeërs en bommenwerpers), het kernwapenproductie-complex en de kernkoppen worden gemoderniseerd. De VS beschikt over 450 'Minuteman III' intercontinentale raketten. Een budget van 7 miljard dollar wordt uitgetrokken om deze raketten te moderniseren en in gebruik te houden tot 2030. De luchtmacht onderzoekt of de raketten dan nog eens opgeknapt zullen worden om ze tot 2050 gebruiksklaar te houden of dat er geopteerd wordt voor de ontwikkeling van een nieuwe interncontinentale raket. De luchtmacht beschikt tevens over 18 'B2 Stealth' bommenwerpers en 76 'B-52H' bommenwerpers die kernbommen kunnen dragen. Aan de modernisering van de B-2 bommenwerpers hangt een prijskaartje van 10 miljard dollar. Dit moet ze tot 2050 in de lucht te houden. De luchtmacht droomt ook van een nieuwe lange afstand bommenwerper, het benodigde budget daarvoor wordt geschat op een slordige 60 miljard dollar. De Amerikaanse zeemacht beschikt over 12 nucleaire duikboten die in totaal 288 'Trident II D5' onderwater lanceerbare ballistische raketten meevoeren. De Trident-raketten worden gemoderniseerd voor een bedrag van 15 miljard dollar, waardoor ze tot 2042 bedrijfzeker zijn. Er wordt in 2012 meer dan 1 miljard dollar vrijgemaakt om de onderzoeks- en ontwikkelingsfase op te starten voor een nieuwe generatie nucleaire duikboten. Naar schatting zal de constructie en het operationeel houden tot 2070 van deze kernwapenduikboten tot 350 miljard dollar kosten
De kernkoppen die door de bestaande wapens gedragen en afgeleverd worden, worden gemoderniseerd via een zogenaamd ‘levensverlengingsprogramma’. Volgens het Amerikaanse ministerie van Defensie moet een grondige opknapbeurt de kernwapens veilig, betrouwbaar en doeltreffend houden voor de volgende 30 jaar, zodat er geen nieuwe geproduceerd hoeven te worden en er geen kernwapentesten moeten gebeuren. In de praktijk worden de kernkoppen zodanig grondig opgeknapt en voorzien van de nieuwste technologie dat het in essentie nieuwe kernwapens worden. De 'W78' kernkop die geplaatst wordt op een groot deel van de Minuteman III raketten, wordt opgeknapt om de levensduur te verlengen. Daarvoor wordt het komende decennium zo’n 5 miljard dollar vrijgemaakt. De' W76' kernkoppen op de Trident raketten worden gemoderniseerd voor een bedrag van 4 miljard dollar om hun levensduur tot 2050 ter verlengen. Ook de verschillende varianten van de 'B61' kernbommen die in Europa ontplooid worden, komen in aanmerking voor een ‘opknapbeurt’. De verschillende B61 varianten zullen gedemonteerd worden en samengesteld tot een volledig nieuwe B61 bom. Het plan is om de nieuwe B61 kernbommen compatibel te maken met de 'Joint Strike Fighter', de toekomstige vervanger van de F-16 gevechtsvliegtuigen die Nederland, Turkije en Italië plannen aan te kopen. In 2012 start het B61 moderniseringsprogramma dat tien jaar zal duren. De totale kost om de B61’s te moderniseren wordt op 4 miljard dollar geschat en moet de levensduur van de wapens met 30 jaar verlengen. Om de modernisering van deze kernwapens in goede banen te leiden beloofde Obama 85 miljard dollar te investeringen in het moderniseren van het Amerikaanse kernwapenproductie-complex. Zo wordt bijvoorbeeld 6 miljard dollar vrijgemaakt voor de modernisering van de plutoniumfaciliteit in Los Alamos National Laboratory, waar ook de kernbommen die Hiroshima en Nagasaki vernietigden ontwikkeld werden. 7 miljard dollar zal gaan naar de modernisering van de 'Uranium Processing Facility' in Oak Ridge.
Andere kernwapenstaten
De vredesmilitant mocht stiekem hopen dat de soberheidsmaatregelen die het overheidsbudget van de VS treffen, de nucleaire uitgaven zouden inperken. Maar niets is minder waar, de eerste berichten over het Amerikaanse defensiebudget voor het fiscale jaar 2013 geven aan dat er geen dollar bespaard zal worden op de nucleaire modernisering. Alleen de ontwikkeling van de nieuwe nucleaire duikboot zal misschien twee jaar uitgesteld worden. De nucleaire budgetten zijn blijkbaar ongenaakbaar en boven elke economische realiteitszin verheven. De VS is dus overduidelijk zwaar aan het investeren in een modern kernwapenarsenaal dat misschien krimpt qua grootte, maar de afschaffing van kernwapens is zeker niet aan de orde. En aangezien de VS de belangrijkste kernwapenmacht is, is het ook een trendsetter. En het lijkt erop dat de andere kernwapenstaten (erkend of niet) de trend die de VS uitstippelt, volgen: een nieuwe bewapeningswedloop ondanks de wereldwijd nageprate retoriek van een kernwapenvrije wereld. Rusland zou 70 miljard dollar vrijmaken om haar strategische nucleaire triade te moderniseren in het komende decennium. Rusland ontwikkelt tevens nieuwe intercontinentale raketten, lange afstandsbommenwerpers en nucleaire duikboten. China werkt aan nieuwe kernwapenduikboten en intercontinentale ballistische raketten. Frankrijk heeft net vier nieuwe nucleaire duikboten geïntroduceerd en moderniseert zijn bommenwerpers en raketten. Pakistan produceert splijtstoffen voor kernwapens en werkt aan een verdere reikwijdte van zijn raketten. India plant de bouw van kernwapenduikboten en werkt eveneens aan een grotere reikwijdte van zijn raketten. Israël breidt haar vloot nucleaire duikboten uit, werkt aan langere afstandsraketten en wordt ervan verdacht te werken aan intercontinentale ballistische raketten. Noord-Korea blijft ook verder werken aan een grotere reikwijdte van zijn raketten. Groot-Brittannië maakt 11 miljard dollar vrij voor de eerste fase van de bouw van 4 nieuwe Trident-kernwapenduikboten, een project dat minstens 40 miljard dollar zal kosten en de aanschaf van nieuwe raketten impliceert. De periode van kernontwapening die twee jaar geleden door Obama werd ingeluid, vertoont wereldwijd dus serieuze haperingen. De 'Doomsday Clock' van de 'Federation of American Scientists' schoof daarom op 10 januari 2012 weer een minuut verder op richting middernacht of catastrofe. Obama wist waarom hij tijdens zijn speech in Praag stelde dat hij een kernwapenvrije wereld allicht niet meer zou meemaken tijdens zijn leven.
België
De Belgische inzet om te werken aan een kernwapenvrije wereld lijkt ondertussen op een zeer laag pitje te staan, ondanks een nieuw regeerakkoord dat weliswaar niet expliciet vraagt om de Amerikaanse kernwapens uit Kleine Brogel te verwijderen, maar toch enkele engagementen bevat: “[De regering]… zal op een besliste manier ijveren voor internationale initiatieven met het oog op een verdere ontwapening - inbegrepen nucleaire - en voor een verbod op wapensystemen met een willekeurig bereik en/of die disproportioneel veel burgerslachtoffers maken." Uit een gesprek van een aantal vertegenwoordigers van de vredesbeweging (waaronder Vrede vzw) met het kabinet van Buitenlandse Zaken in februari 2012, konden we afleiden dat de echo’s van Obama’s streven naar een kernwapenvrije wereld volledig verdwenen zijn. Van minister Reynders hoeven we geen demarches te verwachten binnen de NAVO. Zijn kabinet pleit voor “realisme en veiligheid”, wat neerkomt op het behoud van de kernwapens “om een zo groot mogelijke veiligheid te garanderen”. De woordvoerder van het kabinet-Reynders gaf tijdens het gesprek toe dat het Belgische beleid de facto ondergeschikt is aan het NAVO-beleid. Jaarlijks vindt er in de Algemene Vergadering van de VN een stemming plaats omtrent het opstellen van een Kernwapenconventie die moet leiden tot een allesomvattend verbod op het ontwikkelen, testen, produceren, ontplooien, transfereren, dreigen met, of gebruiken van kernwapens. Driekwart van alle landen in de wereld stemt voor dit internationaal initiatief dat perfect te rijmen valt met de bewuste passage in het Belgische regeerakkoord. België stemt tegen -net zoals de meeste andere NAVO-lidstaten- omdat België gelooft in een “gradueel proces met praktische stappen, niet in een allesomvattende aanpak”, aldus het kabinet Reynders. De laatste stemming in de VN rond een Kernwapenconventie gebeurde voor de nieuwe Belgische ministers de eed aflegden op 6 december 2011. De vorige minister van Buitenlandse Zaken Vanackere had het nieuwe regeerakkoord toen dus nog niet als leidraad. Maar België zal bij de volgende VN-stemming opnieuw simpelweg tegen stemmen, al moet het daarvoor het regeerakkoord naast zich neer leggen. Verklaring: België is lid van de NAVO, dat een Strategisch Concept hanteert dat steunt op kernwapens. De Belgische regering mag dus verklaren wat ze wil, het NAVO-beleid primeert.