Image
Nucleaire ecocide als vijfde misdaad tegen de vrede
Foto: Nonukes.nl
Nucleaire ecocide als vijfde misdaad tegen de vrede
Artikel
6 minuten

De wereldwijd verspreide straling van de meer dan 2.000 atoomproeven die al ondernomen werden, zal zo’n twee miljoen kankers veroorzaken en tast de genetische integriteit van alle levende wezens aan. De ingrijpende impact waarvoor de nucleaire keten verantwoordelijk is, is vandaag alomtegenwoordig, ook zonder een effectieve kernoorlog waartegen we in de jaren 1980 massaal op straat kwamen. 

Kernwapens zijn illegaal 

Bijna 20 jaar geleden, op 8 juli 1996, bracht het Internationaal Gerechtshof van Den Haag een advies uit over de rechtmatigheid van de bedreiging met, en het gebruik van kernwapens. Dit advies kwam er op vraag van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en was vrij duidelijk: “ het dreigen met, en het gebruik van kernwapens zijn over het algemeen onverzoenbaar met de geldende internationale rechtsprincipes”. De rechters voegden hieraan toe dat ze over één concreet geval geen uitspraak konden doen, namelijk over de wettelijke geoorloofdheid van de inzet van kernwapens in een extreem geval van zelfverdediging, waarbij het voortbestaan van het land op het spel staat. Ze voegden er evenwel aan toe dat zelfs in zo'n extreme situatie, het gebruik van kernwapens binnen de internationale rechtsregels moet gebeuren en dat ze zich op basis van alle beschikbare kennis geen situatie konden bedenken waarbij het internationaal recht niet zou geschonden worden. 

Het Internationaal Gerechtshof had hiermee geen nieuwe wetgeving gemaakt. Het had het dreigen met, en het gebruik van kernwapens enkel getoetst aan de bestaande rechtsprincipes, zoals die vervat zitten in onder meer het internationaal humanitair recht, het oorlogsrecht, maar ook het milieurecht. Deze bepalen onder andere dat men in een oorlogssituatie geen onnodig leed mag veroorzaken, dat men geen oorlog mag voeren op een manier waarop er geen onderscheid kan gemaakt worden tussen combattanten en burgers, of op een manier waarop de integriteit van neutrale landen geschonden wordt. Een ander belangrijk beginsel is dat het verboden is om oorlog te voeren op een zodanige wijze dat de effecten zich nog lang na het beëindigen van de oorlog blijven manifesteren. Kernwapens kunnen onmogelijk aan deze wettelijke vereisten beantwoorden.

Ecologische impact

Illegale nucleaire massavernietigingswapens zijn veruit de meest destructieve wapens die ooit ontwikkeld werden. Maar niet alleen het effectieve gebruik ervan, ook het onderzoek, de productie, het testen en het onderhoud van kernwapens hebben een grote ecologische impact. Dit begint bij het ontginnen van uraniumerts, waarbij mijnwerkers en ook de inwoners van het hele winningsgebied blootgesteld worden aan uraniumstofdeeltjes en radongas. De basisgrondstoffen voor kernwapens zijn hoogverrijkt uranium (HEU) en plutonium. Dit laatste komt niet in natuurlijke vorm op aarde voor. Het wordt aangemaakt in speciale productiereactoren, maar ontstaat ook als afvalproduct in de gebruikte kernbrandstof van de commerciële kerncentrales die elektriciteit produceren. Plutonium is extreem radiotoxisch. Inademing van amper 7 microgram (7 miljoensten van een gram) veroorzaakt gegarandeerd longkanker. Eens het in de omgeving is vrijgekomen blijft het gedurende 244.000 jaar zijn gevaarlijke straling afgeven. Dit is langer dan de bestaansgeschiedenis van de homo sapiens op aarde. Wereldwijd werden er al zo'n 125.000 atoomwapens gefabriceerd, waarvan 97% door de Verenigde Staten en Rusland. Sinds de allereerste atoomproef in juli 1945 in de Amerikaanse Nevada-woestijn en de daaropvolgende bombardementen van de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, hebben 9 landen al een slordige 2.053 atoomproeven verricht, waarvan 528 bovengronds. Niet alleen de habitat van de lokale inheemse volkeren op wiens grondgebied deze kerntesten plaatsvonden werd hierbij ernstig besmet. De atmosferische atoomproeven hebben grote hoeveelheden radioactief materiaal over heel de wereld verspreid. Volgens de Internationale Vereniging van Artsen voor de Preventie van Atoomoorlog (IPPNW) zullen hierdoor wereldwijd 2,4 miljoen extra kankers optreden. Het staat vast dat in iedere stap van de atoomwapenketen aanzienlijke hoeveelheden radioactieve stoffen in het leefmilieu terechtkomen, zowel routinematig als accidenteel. De ontmanteling en het afvalbeheer van kernwapens vormen een zeer grote uitdaging. 

Duizend brandende zonnen

Ook zonder effectief in een oorlogssituatie gebruikt te worden, hypothekeren atoomwapens de gezondheid en het welzijn van de huidige burgers en de toekomstige generaties. De grootste impact is er evenwel bij de detonatie van een kernbom boven een stedelijk of industrieel gebied. Bij de explosie van een atoomwapen komt gigantisch veel energie vrij, waarvan 50% onder de vorm van een drukgolf (kinetische energie), 35% als hittegolf (thermische energie) en 15% als radioactieve straling. Deze energie wordt uitgedrukt in TNT-equivalenten. De allerkrachtigste conventionele (niet-nucleaire) bom heeft een explosiekracht van zo’n 10 ton TNT. De Hiroshima-bom was 1.400 keer sterker (14.000 ton TNT-equivalenten). De kernbommen van het type B61 die op de NAVO-luchtmachtbasis van het Belgische gemeente Kleine Brogel liggen, hebben verschillende instelbare explosiekracht-niveau’s, gaande van 300 ton tot 170.000 ton. De effecten van een kernexplosie zijn afhankelijk van de hoogte waarop zo’n bom tot ontploffing gebracht wordt. Als de detonatie hoog in de atmosfeer plaatsvindt zou het enige merkbare effect op aarde de elektromagnetische straling zijn, die alle elektronische apparatuur zou ontregelen. Bij een explosie vanop meer dan 500 meter hoogte -waarbij de vuurbal het aardoppervlak niet raakt- zou een groot gebied vernietigd worden. Het ingrijpendst is de impact van de bom wanneer ze vlak boven of op het aardoppervlak explodeert en hierbij een grote krater slaat. Terwijl tot kilometers ver alles verpulverd of verast zou worden, zou de massa radioactief stof die hierbij tot hoog in de atmosfeer wordt gejaagd, zich over duizenden kilometers verspreiden.

Klimaatverandering & hongersnood

Vandaag, bijna 20 jaar na het advies van het Internationaal Gerechtshof, beschikken 9 landen samen over een arsenaal van zo’n 17.000 atoomwapens, waarvan er ongeveer 10.000 operationeel zijn. De NASA berekende recent dat een beperkt nucleair conflict, waarbij de twee strijdende partijen elk 50 “kleine” kernbommen vergelijkbaar met de Hiroshima-bom zouden inzetten op mekaars grootste steden, naast tientallen miljoenen directe doden, over grote delen van de wereld een klimaatverandering en hongersnood zouden veroorzaken. Zo’n nucleair conflict hoeft niet door de supermachten te worden uitgevochten, maar kan evengoed een regionale oorlog zijn tussen kernwapenstaten Pakistan en India. De vuurstormen zullen de steden en voorsteden in as leggen. De tonnen vette zwarte rook zullen in de atmosfeer een rookgordijn vormen, waardoor een deel van het zonlicht de aarde niet meer kan bereiken. Dit kan makkelijk tot 10 jaar na de atoomexplosie aanhouden. De temperatuur op aarde zal dalen, de neerslagpatronen zullen ontregeld worden en de periode waarin kan geoogst worden zal ingekort worden. Door de terugkaatsing van het zonlicht zal de hogere atmosfeer opwarmen, waardoor de beschermende ozonlaag vernietigd zal worden en meer schadelijke UV-stralen de aarde zullen bereiken. 

Ecocide

Een 'beperkte' kernoorlog waarbij slechts 1% van de operationele kernarsenalen wordt ingezet, zal in grote delen van de aarde het ecosysteem fundamenteel en langdurig ontwrichten. Atoomwapens zijn daarom ecocide-wapens. De juridische definitie van ecocide luid als volgt: “de extensieve schade aan, de vernietiging van, of het verlies van de ecosystemen van een bepaald gebied, door menselijk handelen of door andere oorzaken, in dusdanige mate dat het ongestoord genieten door de inwoners van dat gebied ernstig is aangetast, of zal worden aangetast.” 

Ik pleit er voor om ecocide te erkennen als de vijfde misdaad tegen de vrede. Momenteel worden vier misdaden internationaal erkend als misdaad tegen de vrede: genocide, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en grootschalige daden van agressie. Zoals weergegeven in zijn opinie over de rechtmatigheid van kernwapens, oordeelde het Internationaal Gerechtshof reeds dat kernwapens niet in overeenstemming kunnen gebracht worden met de geldende rechtsprincipes zoals die vervat zitten in diverse bestaande rechtsregels. De meeste van die rechtsregels gelden echter enkel in tijden van oorlog. Net zoals genocide, is ecocide een misdaad tegen de vrede. Een wet tegen genocide beschermt het recht van mensen op leven. Een wet tegen ecocide beschermt het recht van onze natuurlijke omgeving en zijn inwoners op leven. Bij genocide is steeds sprake van een intentie om mensen te doden. Bij ecocide is die intentie er niet noodzakelijk, maar is de misdaad wel het gevolg van een activiteit. 

Momenteel wordt een internationale campagne gevoerd om ecocide te laten erkennen als vijfde misdaad tegen de vrede. 'Eradicating Ecocide' heeft ondertussen een breed netwerk uitgebouwd met de steun van vele gerenommeerde organisaties en individuen. Meer info op www.eradicatingecocide.com

 

Eloi Glorieux is 'Senior Energy Campaigner' voor Greenpeace België

 

Dit artikel verscheen in ons tijdschrift 'VREDE - Tijdschrift voor internationale politiek' Blijf op de hoogte en abonneer u hier! 
 
eloi
 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.