Rond de instelling van de ad hoc tribunalen om oorlogsmisdaden te berechten zijn er toch behoorlijk wat vraagtekens te plaatsen. Zo wordt er door sommigen wel aan de internationaal rechterlijke basis van dergelijke tribunalen getwijfeld. Maar los van deze discussie en de verschillende interpretaties van het internationaal recht, blijft er toch nog een andere belangrijke vraag overeind. Waarom is er wél een ad hoc tribunaal geïnstalleerd voor Rwanda en voor Joegoslavië, en waarom niet voor Turkije, Israël, Angola, Indonesië,... of de NAVO?

selectief

Dergelijk selectief beleid rond internationale tribunalen is op zich al een politieke inkleuring.

Ofwel moet de instelling van dergelijk tribunaal dienen om het image van leiders in de 'internationale gemeenschap' op te vijzelen. Dat is bijvoorbeeld het geval voor Rwanda. De Verenigde Naties waren op de hoogte van de voorbereidingen voor een genocide, men wist van de wapendepots, men wist dat er een dodenlijst circuleerde. Maar in plaats van op te treden verliet de 'internationale gemeenschap' het land op het moment van de uitbarsting. Nadien stemt men makkelijker in met de roep naar een berechting van een aantal uitvoerders van het drama.

Ofwel moet de oprichting van een ad hoc tribunaal dienen om de eigen politiek na de feiten toch nog extra proberen te verantwoorden. We waren het moreel en menselijk verplicht Servië te bombarderen omdat het land bestuurd werd door een echte crimineel, is dan de boodschap. Kwestie van dit (door sommigen aangeklaagde) militair optreden geen precedent te laten maken om toekomstige militaire interventies door een groter deel van de publieke opinie in vraag te laten stellen.

eenzijdig

Bovendien behandelt men het dossier “zeker dat van ex-Joegoslavië“ op z'n zachtst gezegd, nogal eenzijdig. Een aantal aanklachten tegen de Servische leider Milosevic zouden ook wel kunnen gelden voor diegenen die verantwoordelijk zijn voor de bombardementen op Servië, met name de NAVO-leiding en meer bepaald nog de militaire en politieke top van de Verenigde Staten. Welke verantwoording kan er worden gegeven voor het herhaaldelijk bombarderen van industriële bedrijven, van petrochemische bedrijven, van ziekenhuizen, tenzij die van een oorlogsmisdaad? Een en ander wordt door de verantwoordelijken weggerationaliseerd door te schermen met het argument dat men gebruikte maakte van zogenaamde slimme bommen, en dat er dan altijd wel een beetje onvermijdelijke randschade (collateral damage) is. Maar ja, een overwinnaar zal nooit een (internationale) rechtbank over zijn optreden laten oordelen.

De verengde analyse van het Joegoslavië drama van de goede (Kroaten, Bosnische Muslimanen en Kosovaren) tegen de slechte (Serviërs) dreigt door dergelijk tribunaal opnieuw bekrachtigd te worden. Men houdt “uiteraard zou ik haast zeggen“ helemaal geen rekening met de politiek van afbraak van het solidariteitsprincipe in de voormalige Joegoslavische federatie. Een afbraak die een politieke keuze was van een bepaalde elite in Slovenië en Kroatië die daarbij ook door het buitenland, lees Duitsland, werd geholpen en gestimuleerd. Wat niet betekent dat de oorlogsgruwelen in Bosnië mogen worden toegedekt. Maar wie staat er terecht voor de etnische zuivering die het Kroatische leger met Westerse steun in 1995 in Slavonië uitvoerde?

Wat Kosovo betreft houdt men geen rekening met de provocatiepolitiek van het UCK die er maar op uit was om de Servische reactie in een spiraal van brutaliteit te lokken (zoals UCK-leider Thaci ooit zelf beweerde in een BBC interview).

Kennelijk maakt men ook geen verschil tussen het 'gedoogbeleid' (tot '95) tegenover de Kosovaarse dubbele macht en de repressieve opstandbestrijding vanwege Belgrado sedert het aantreden van het UCK. Die opstandbestrijding had op zich alles van een verwerpelijke 'vuile oorlog'. Dat moeten we aanklagen, daartegen moeten we ons verzetten. Maar dat is nog niet helemaal hetzelfde als een massale racistische etnische zuivering, die ons dan het morele recht zou geven 'reddende bombardementen' uit te voeren. Verre zij van mij om scheve dingen recht te willen praten, maar er kan maar gerechtigheid zijn als het gehele beeld wordt ingevuld, en een eenzijdige of verengde kijk vermeden wordt.

permanent tribunaal

Het enige antwoord dat het internationaal recht kan versterken, tegen een 'vuile interne oorlog' maar ook tegen wandaden van de 'internationale gemeenschap', is een permanent tribunaal voor oorlogsmisdaden. Dat is intussen opgericht, maar niet functioneel omdat de Verenigde Staten het tegenhouden. Washington is zich echter wel aan het voorbereiden op de eventuele effectieve instelling van dergelijk permanent tribunaal. De Senaat heeft met name een wet aangenomen die stelt dat VS-militairen in opdracht, niet aan zo'n tribunaal kunnen worden uitgeleverd.

Maar ook hier zal er streng moeten over gewaakt worden dat rechters en aanklagers feiten onderzoeken en beoordelen, en niet een afrekening willen maken met een politieke tegenstrever van een grootmacht.