Obama heeft hoge verwachtingen inzake kernontwapening in het leven geroepen. De visie van een kernwapenvrije wereld werd een jaar geleden gelanceerd in Praag. Ongezien en ongehoord. Ambitieus. Er werd dan ook reikhalzend uitgekeken naar het nieuwe ontwapeningsverdrag met Rusland (START II) en de nieuwe VS kernwapenpolitiek voor het volgende decennium (samengevat in de Nucleair Posture Review). Deze zouden de weg moeten voorbereiden naar een totale kernontwapening en dus het Non-proliferatie regime opnieuw versterken.
Ondertussen is de inhoud van beide documenten bekend. Het zijn geen mijlpalen geworden. Eigenlijk stellen ze teleur. Het nieuwe ontwapeningsverdrag gaat niet verder dan het vorige Moskou-verdrag dat intussen alweer dateert van 2002. En de Amerikaanse kernwapenpolitiek zal duidelijk niet grondig wijzigen de eerste 10 jaar.
Een terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens uit België en Europa, die hier in het kader van de NAVO-afschrikkingspolitiek nog steeds gestockeerd zijn, kan beschouwd worden als een eerste kleine stap, een test, een luchtig voorgerechtje. De wapens zijn immers militair nutteloos want onze F16’s geraken niet verder dan Duitsland. De Belgische publieke opinie is voor de verwijdering van de kernbommen. Zelfs oud secretaris-generaal van de NAVO Willy Claes ziet het nut niet in van het langer hier houden van die wapens. Het was onlangs ook voor het eerst dat een Belgische regering (Leterme II) openlijk die ondingen in vraag begon te stellen. Samen met Duitsland, Nederland, Luxemburg en Noorwegen wou België de discussie voeren over de rol van de kernwapens tijdens de NAVO-top in Tallinn eind april.
Onze minister van Buitenlands Zaken geraakte uiteindelijk zelf niet op de top in Tallinn, wegens de perikelen rond Brussel-Halle-Vilvoorde. Jammer want de discussie kon zeker wel wat tegengewicht gebruiken. NAVO secretaris-generaal Rasmussen had de toon al gezet een week voor de top. Kernwapens blijven voor hem inherent deel uitmaken van een geloofwaardige NAVO-afschrikkingsmacht. Clinton, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken maakte het zaakje af. Volgens haar kan er geen sprake zijn van een unilaterale terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens uit Europa, zonder dat er met Rusland een deal gesloten wordt over de terugtrekking van hun tactische kernwapens. De Amerikaanse kernwapens in Europa worden dus als pasmunt gebruikt in de onderhandelingen met Rusland.
Maar misschien ook wel als pasmunt in de onderhandelingen… met de Europeanen zelf. De afbouw van het Amerikaanse kernwapenarsenaal loopt namelijk parallel met de uitbouw van een Amerikaans rakettenschild en de ontwikkeling van nieuwe conventionele wapens. Dat de nucleaire paraplu van de VS zal verdwijnen is op zich dus al helemaal niet zeker. Maar we mogen er wel zeker van zijn dat we een rakettenschild (in de plaats) krijgen. Wat tijdens de Bush-periode nog hoogst controversieel was en tot serieuze spanningen leidde met Rusland en daarom met grote trom afgevoerd werd door Obama, wordt nu op slinkse wijze opnieuw geïntroduceerd. Voor de VS is het rakettenschild, in de eerste plaats gericht tegen Iran en Noord-Korea, een voldongen feit. Het zal gefaseerd en flexibel in Europa geïntroduceerd worden via de NAVO. De VS maakt er eigenlijk geen geheim van, het staat allemaal te lezen in de 'Ballistic Missile Defense Review 2010' van de regering, gewoon te vinden op het internet. Tegen 2015 komt er een raketteninstallatie in Zuid-Europa, tegen 2018 komt er nog een bijkomende raketteninstallatie in Noord-Europa. Voor de VS past dit alles in het principe van het ‘delen der lasten’ binnen de NAVO. Het hele project moet het nieuwe cement vormen voor de politieke ‘Atlantische band’.
We hebben dus nood aan Belgische politici die hun nek durven uitsteken. Zonder duidelijke Europese- en dus ook Belgische tegenstem worden de principes van het verder delen van nucleaire wapens én de installatie van een rakettenschild vastgelegd in het nieuw Strategisch Concept van de NAVO, dat in november in Lissabon zal gepresenteerd worden. Dat maakt onze regeringsleiders medeplichtig aan de verdere militarisering van Europa en de verspilling van miljarden euro’s aan belastingsgeld. Middelen die hard nodig zijn voor het halen van de millenniumdoelstellingen, het voorkomen van de klimaatsverandering of de ontmanteling van kernwapens.
En dat brengt ons tot slot bij de Herzieningsconferentie van het Non-proliferatieverdrag in mei (New York). Zoals gezegd zijn de verwachtingen hoog dankzij het retorisch talent van president Obama. Maar zal het genoeg zijn om een mislukking van de conferentie te voorkomen? In de aanloop naar de conferentie heeft de VS -dat leiderschap zou tonen- alvast geen foutloos parcours neergezet. Veel nadruk werd gelegd op het voorkomen van de verdere verspreiding van kernwapens. Maar over het nakomen van de eigen NPT-beloftes inzake de vernietiging van de Amerikaanse kernwapens, niets dan woorden. Het Allesomvattend Teststopverdrag werd nog steeds niet door de VS geratificeerd, het veiligheidsbeleid blijft gebaseerd op nucleaire afschrikking en een evenwichtige benadering van het nucleaire dossier in het Midden-Oosten is er niet gekomen. De VS blijft op ramkoers met Iran, terwijl kernwapenstaat Israël geen strobreed in de weg gelegd wordt. Maar net dat dossier blijft wel een van de grote struikelblokken voor het NPT-verdrag.
Met de verdere uitbouw van het rakettenschild lijkt de VS zich nu al in te dekken tegen de gevolgen van een mislukking van de NPT-Herzieningsconferentie. En Europa? Dat volgt gedwee.
Dit is het edito van het jongste nummer van het tijdschrift Vrede (mei-juni).Klik hier om enkele artikels online te lezen.
Je kan gratis een proefnummer aanvragen via abo@vrede.be. Uiteraard kan je je ook abonneren. 20 euro voor een gewoon jaarabonnement of 15 euro voor een studentenabonnement.
Meer achtergrondinformatie bij de huidige Herzieningsconferentie over het NPT-verdrag vind je bij onze dossiers.