Het VS-ministerie van Buitenlandse Zaken heeft twee documenten ontsloten met betrekking tot de gebeurtenissen in de aanloop naar de coup in Chili in 1973, een gewelddadige aanval op de democratie die in het geheim werd gesteund door de ‘Central Intelligence Agency’ (CIA).

De twee documenten werden eind vorige week openbaar gemaakt na hernieuwde oproepen tot transparantie door de Democratische congresleden Alexandria Ocasio-Cortez (New York), Greg Casar (Texas) en andere progressieve wetgevers die eerder deze maand Chili bezochten in het kader van een bredere Latijns-Amerikareis. De Chileense regering en internationale mensenrechtengroeperingen vragen al jaren naar de declassificering van documenten met details over de staatsgreep die door de VS gesteund werd.

De zopas ontsloten documenten zijn de dagelijkse briefings die president Richard Nixon ontving op 11 september 1973 -de dag van de omverwerping van de linkse Chileense president Salvador Allende- en drie dagen voor de staatsgreep (8 september).

“Er zijn een aantal rapporten ontvangen... die wijzen op de mogelijkheid van een vroege militaire staatsgreep", staat te lezen in Nixons dagelijkse briefing van 8 september 1973. “Leden van de marine die van plan zijn de regering omver te werpen beweren nu steun te hebben in het leger en de luchtmacht."

In het document wordt ook vermeld dat Vaderland en Vrijheid, een fascistische paramilitaire groep “wegen blokkeert en confrontaties uitlokt met de nationale politie, waardoor de spanning veroorzaakt door de aanhoudende stakingen en de politieke zetten van de oppositie nog verder oploopt. President Allende zei eerder deze week dat hij gelooft dat de strijdkrachten om zijn aftreden zullen vragen als hij zijn economisch en politiek beleid niet verandert.”

Nixon, die nauw betrokken was bij de inspanningen om Allende te verhinderen zijn ambt op te nemen en de CIA ooit opdroeg om “de [Chileense] economie te doen schreeuwen”, kreeg ook een dagelijkse briefing op de dag van de staatsgreep zelf, vlak voor de afzetting van Allende. De democratische verkozen president pleegde zelfmoord tijdens de coup nadat hij geweigerd had om af te treden. 

“Plannen van marineofficieren om militaire actie te ondernemen tegen de regering Allende worden gesteund door enkele belangrijke legereenheden”, stelt de briefing van 11 september. “De marine rekent ook op de hulp van de luchtmacht en de nationale politie… Socialisten, linksen, extremisten en communisten zijn even vastbesloten om geen compromissen te sluiten", aldus de briefing. "Ze gokken erop dat het leger en de politieke oppositie geen stappen kunnen ondernemen om de regering af te zetten of zelfs maar beperkingen op te leggen. President Allende van zijn kant hoopt nog steeds dat temporiseren een krachtmeting zal afwenden."

Pinochet voerde een bewind van terreur en repressie, maar bleef steun ontvangen van de CIA.

Onder leiding van generaal Augusto Pinochet greep het Chileense leger op 11 september de macht van de regering. Wat volgde was een wreed decennialang bewind van terreur en repressie. Tienduizenden Chilenen werden gedood, gemarteld of verdwenen tijdens het Pinochet-regime, dat steun bleef ontvangen van de CIA.

Zoals de CIA toegaf in een rapport uit 2000: “Veel van Pinochet’s officieren waren betrokken bij systematische en wijdverspreide schendingen van de mensenrechten... Sommigen van hen waren contacten of agenten van de CIA of het VS-leger.” 

Pinochet werd uiteindelijk gearresteerd in 1998 en later aangeklaagd voor een scala aan mensenrechtenschendingen. De dictator stierf voordat hij terecht kon staan. 

Peter Kornbluh van de NGO ‘National Security Archive’ verwelkomde de ontsluiting van de twee presidentiële briefings, maar vraagt zich af waarom ze decennia strikt geheim werden gehouden aangezien ze “geen enkele zin bevatten die de nationale veiligheid van de VS in gevaar zou kunnen brengen”.   

"Ik ben blij dat de ‘Freedom of Information Act’, samen met wat positieve diplomatie van de Chileense regering, een barrière van geheimhouding heeft doorbroken die er ons 50 jaar lang van heeft weerhouden om deze geschiedenis te kennen", zei Kornbluh, de Chili-specialist van het National Security Archive. "Ik hoop dat de regering [Biden] haar toewijding aan transparantie zal versterken door alle documenten vrij te geven die, onverklaarbaar genoeg, nog steeds geheim zijn na al die tijd."

Ook de Chileense regering, die momenteel geleid wordt door de progressieve president Gabriel Boric, juichte de ontsluiting van de documenten toe. Gloria de la Fuente, de Chileense onderminister van Buitenlandse Zaken, bedankte de Biden-regering voor haar “bereidheid om in te gaan op het verzoek om dossiers met betrekking tot ons land vrij te geven".

"Vijftig jaar na de staatsgreep," zei de diplomaat, "bevordert het vrijgeven van archieven met deze documentatie de zoektocht naar de waarheid en versterkt het de toewijding van onze landen aan onze democratische waarden." 

Dit vertaalde artikel verscheen eerder op Truthout.